54
NATUURTALENT IN ONTWIKKELING; OP WEG NAAR EEN
HERSTELPLAN VOOR DE SCHELDE
H.L.F. Saeijs, L.L.P.A. Santbergen, S.A. de Jong, W. van der Hoofd
Ik. heb uit het water de taal opgediept:
bet knerpen van schelpen en zeewier,
de taalmuziek van de zeekoraal,
het gelispel van mossels en krukels,
het gespitste luisteren van lamsoren
op de schorren en slikken der kreken
Het Schelde-estuarium is in de loop van een tien
tal eeuwen door een samenspel van mens. en na
tuur tot stand gekomen. In die tijd hebben zich in
dit gebied enorme veranderingen voltrokken.
Eeuwenlang overheerste de natuurlijke dynamiek
de effecten van ingrepen door de mens. In de
twintigste eeuw werd de menselijke beïnvloeding
steeds grootschaliger en de effecten daarvan wor
den nu steeds pijnlijker zichtbaar: de Schelde is
nu één van de meest vervuilde rivieren in West-
Europa, grote delen van de rivier zijn ten be
hoeve van scheepvaart en watervoorziening ge
kanaliseerd, door indijking van schorren en
uiterwaarden en door de aanleg van haven- en
industrieterreinen heeft het Schelde-estuarium
aan natuurlijke veelzijdigheid ingeboet, slib wordt
veel minder clan in het verleden opgevangen in
uiterwaarden of op platen en schorren en bezinkt
in de rivier op in nautisch opzicht problematische
plekken, zoals voor de Antwerpse haveningan
gen, waar dan ook vrijwel voortdurend moet
worden gebaggerd.
Het estuarium is in een te krappe jas komen te
zitten. De rivier heeft te weinig speelruimte,
waardoor natuurwaarden steeds meer onder druk
komen te staan en het estuarium versneld verslibt
en verbindt. De natuurlijke overgangen loodrecht
op de as van het estuarium - van diep water via
ondiep water, slikken en schorren naar land -
zijn op een groot aantal plaatsen minder geleide
lijk geworden of zelfs verdwenen. Er is een tekort
aan zout- en zoetwatermoerassen en aan brak
slik en ondiep water. Met andere woorden: eco
logisch vitale gebieden nemen versneld in opper
vlakte en diversiteit af. De compleetheid van het
ecosysteem zal blijvend worden aangetast wan
neer we geen stap terug willen doen.
Als we niet ingrijpen, zal de door de mens
ingezette trend zich voortzetten. Om deze ontwik
keling te doorbreken zullen Nederland en Vlaan
deren de handen ineen moeten slaan om geza
menlijk te werken aan het herstel van dit uiterst
waardevolle en kostbare ecosysteem, dat we niet
zomaar door onze vingers mogen laten glippen.
Scbeldebeleid in Nederland
Nederland ligt benedenstrooms van vier Europese
rivieren: de Eems, de Rijn, de Maas en de
Schelde. Het vuil dat met de rivieren wordt mee
gevoerd, komt vroeg of laat in cle Nederlandse
delta terecht. Bovendien hebben infrastructurele
ingrepen bovenstrooms invloed op cle waterhuis-
houdkundige situatie benedenstrooms. Dit alles
legt een grote druk op cle watersystemen en het
duurzaam beheer daarvan.
In de Dercle Nota Waterhuishouding is daarom
als uitgangspunt gekozen, dat de kwaliteit en het
functioneren van watersystemen (zoals het
stroomgebied van de Schelde) cle gezamenlijke
verantwoordelijkheid moeten zijn van de staten
die een stroomgebied delen. Bij het ontwikkelen
van een internationaal waterbeleid en het uitvoe
ren van een actieprogramma voor stroomgebie
den als dat van cle Schelde is het van essentieel
belang om te vertrekken vanuit een gezamenlijk
gedragen visie. Belangrijke uitgangspunten hier
voor zijn het voorzorgsbeginsel, cle aanpak van
vervuiling bij cle bron en het principe cle vervui
ler betaalt; deze beginselen staan centraal in het
Nederlandse waterbeleid. In de Nota wordt deze
basis vertaald in een meersporen-aanpak: 'het
versneld terugdringen van verontreiniging', 'her
inrichting' en 'geleiding van gebruik'.
Voor het Nederlandse deel van de Schelde is
het waterbeleid nader uitgewerkt in het Beleids
plan Westerschelde. In de hoofddoelstelling
wordt uitdrukkelijk gesteld clat de belangen van
natuur èn scheepvaart gewaarborgd moeten zijn.
Daarnaast dient ruimte te blijven voor andere be
langrijke functies zoals visserij en recreatie. Dit
betekent clat cle wensen van cle mensen moeten
worden afgestemd op cle mogelijkheden van de
natuur. Het Beleidsplan Westerschelde is opgezet
als een gebiedsgericht, effectief coördinerend en
sturend instrument om integraal waterbeleid uit
te voeren.
In dezelfde tijd als de Derde Nota Waterhuis
houding is het Natuurbeleidsplan ontwikkeld en
