106
HET LOODSWEZEN
tiek meer (behoudens een deel van de loodsgel
den voor de Scheldevaart, welks deel wordt vast
gesteld door de Belgische en de Nederlandse
overheid), ten tweede wordt de hoogte van de
loodsgelden bepaald in overleg tussen het loods
wezen en vertegenwoordigers van de zeehavens,
de reders en cargadoors (de zogenaamde over
leggroep loodsgeldtarieven) (de uitkomst van het
overleg moet, gelet op het nationale belang, wel
door de Minister van Verkeer en Waterstaat wor
den goedgekeurd), en ten derde is de marktwer
king versterkt door verruiming van de mogelijk
heid tot vrijstelling/ontheffing van de loodsplicht
en de zeer ruime mogelijkheid voor verklaring
houders. Gezien deze verandering kan men vanaf
1991 spreken van privatisering.
Conclusie
Is de privatisering van het loodswezen een suc
ces te noemen? Ik meen van wel. Gezien mijn ei
gen betrokkenheid bij de privatisering beperk ik
mij in het noemen van de belangrijkste (onbe
twiste) punten, te weten de hoogte der loodsgel
den en de verbetering van de dienstverlening. De
loodsgelden zijn - afgezien van prijsindexatie -
niet verhoogd ten behoeve van de verzelfstandi
ging. Daarna zijn zij zelfs verlaagd. De dienstver
lening is sterk verbeterd, hetgeen in het belang is
van havens, scheepvaart en veiligheid. Dit is niet
alleen een gevolg van de inzet van moderne mid
delen zoals snelle jollen en tenders, 24 uurs-be-
schikbaarheid van een helikopter bij slecht weer
en de mogelijkheid van loodsen op afstand
(loods achter de walradar) indien de loods niet
aan boord kan komen. De verbeterde dienstver
lening is ook een gevolg van de grotere betrok
kenheid van een ieder bij het eigen bedrijf, de
klant en de markt.
Het Rijk verkrijgt nu op wettelijke basis eigen
inkomsten ten behoeve van zijn dienstverlening,
zoals de verkeersinformatie en de walradar; deze
inkomsten worden mede mogelijk gemaakt door
verlaging van de loodsgelden. Voor de overheid
is dit een betere positie dan vóór de privatisering.
De stelling dat het Rijk die middelen voorheen
overhield aan de loodsgelden is nooit bewezen,
en indien dat inderdaad zo zou zijn, maakte de
overheid misbruik van haar positie; de loodsgel
den waren namelijk een retributie ter dekking
van de kosten van de loodsdienst. Het Rijk heeft
in het budgettaire stelsel 65 miljoen gulden ver
diend aan de verkoop van de bedrijfsmiddelen,
voornamelijk schepen. De investeringen in de
schepen waren in het verleden uit de loodsgel
den betaald.
Door uitspraken van de overheid, onder meer
van de directeur-generaal Scheepvaart en Mari
tieme Zaken, versterkt door de uitlatingen van de
Algemene Rekenkamer, is een negatief beeld van
privatisering ontstaan. Deze beeldvorming, die
niet op feiten of kennis van zaken berust, is ab
soluut onjuist; zelfs indien de kwestie vanuit de
eenzijdige visie van de Rijksoverheid wordt be
zien, is de privatisering van het loodswezen een
succes. Er zijn waarschijnlijk andere motieven
voor deze negatieve benadering. De Commissie
Verzelfstandiging Loodsdienst schrijft in haar
eindrapport: 'De commissie acht het ongelukkig
dat mede door de publikaties naar aanleiding van
het Algemene-Rekenkamerrapport een naar haar
mening onjuiste en onterechte beeldvorming is
ontstaan bij de politiek en het publiek over de
privatisering in het algemeen en de verzelfstandi
ging van het Loodswezen in het bijzonder'. Sa
menvattend blijf ik bij mijn uitspraak van 1 sep
tember 1993, het eerste lustrum van het
geprivatiseerde Loodswezen: deze privatisering
kent geen verliezers, alleen winnaars.
Literatuur
Loodsenwet met Memorie van Toelichting (Staatsblad 353.
1988).
Hageman H.W. en H.J. de Heet'. Privatiseringeen multi
disciplinaire verkenning. Laren 1988.
Verzelfstandiging van de Loodsdienst (rapport nr. 21210
van 3 juli 1989 Algemene Rekenkamer).
Rapport Commissie verzelfstandiging Loodsdienst van 3
oktober 1990.
Hoek. R. van. Koers richting toekomst. Uitgegeven ter gele
genheid van het eerste lustrum van de privatisering van
het loodswezen op 1 september 1993.
Nijsse, H. 'Verzelfstandiging loodsen en loodswezen in be
lang van scheepvaart en havens'. In: Loodswezen-Visie (1)
1995.
Een eeuw loodsen op en om de Schelde. Uitgave Vereniging
Nederlandse Loodsensociëteit ter gelegenheid van het hon
derdjarig bestaan in 1984.
