C MALEN OP THOLEN
Ail"). 1: Stoomgemaal De
D:ie Grote Polders om-
streeks 1920, met machinist
I1 -ter den Engelsman
(vierde van links). Foto:
n:-vrouw Slager-Den En-
gr Isman, Oud-Vossemeer,
s oomgemaal de Cruquius, dat heden ten dage
ig als een museumgemaal in de Haarlemmer-
teer ligt en veel bezoekers trekt. De Cruquius,
t i*n van de drie gemalen in de Haarlemmermeer,
r as zowel technisch als architectonisch een
hoogstandje. Het was destijds het grootste stoom
gemaal ter wereld. Toen dit gemaal in 1933 bui-
i n bedrijf werd gesteld, gingen dan ook stem-
t ten op om het te behouden. Vooral het
Koninklijk Instituut van Ingenieurs beijverde zich
lor het behoud en kocht het gemaal aan. Het
erd ondergebracht in een aparte stichting. An
dere gemalen bleven buiten het gezichtsveld van
onumentenbeschermers en helaas zijn er vele
ntmanteld of gesloopt bij de herverkavelingen,
fb. 2: Het huidige gemaal
De Drie Grote Polders, een
c teselgfemaal van het Wa-
t rschap Zeeuwse Eilan-
t en. De schoorsteen is ver-
i venen, maar het gebouw
i de machinistenwoning
i erscholen in het groen)
z-jn er nog. Op de achter
grond is de brug over de
F endracht zichtbaar. Foto:
Rudy Visser, Waterschap
Zeeuwse Eilanden.
wanneer de waterbeheersing drastisch herzien
werd
Het tweede gemaal dat als museumgemaal be
houden bleef, was het stoomgemaal Mastenbroek
in Genemuiden, dat in 1961 buiten bedrijf werd
gesteld. Het was uniek dat het waterschap, de ge
meente en de provincie de benodigde gelden
voor onderhoud en beheer beschikbaar stelden.
Pas toen in 1981 de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg in een inventarisatieproject een tien
tal vrijwel complete stoomgemalen op de rijks
monumentenlijst plaatste, kwam er verandering
in de waardering voor de poldergemalen. Een
probleem was overigens wel, dat de eigenaren
van de gemalen de waterschappen - meestal
