DE SCHELDE
5
Afb. 3: Overzicht van
het Scheldecomplex in
1969. Het halfronde ge
bouw op de voorgrond
is de uit 1880 daterende
smederij, de lange loods
links is de oude machi
nefabriek met ketelma
kerij. Fotoarchief Schel-
degroep, nr. 6864
(luchtfoto Dick Lemcke).
Vanaf het directoraat van mr. J, Smit (1899—
1931) werd getracht de solvabiliteitspositie van
het bedrijf te verbeteren. In allerlei fondsen werd
een behoorlijk reservekapitaal opgebouwd.
Vooral de omvang van de reserve voor ongeval
len is opvallend groot: bedroeg de reserve voor
ongevallen in 1909 nog 17.000, in 1916 was
deze gegroeid tot 137.000!
De wijze waarop De Schelde het onderne
mingsbeleid in de pioniersfase gestalte gaf, kan
vanwege het bevoogdende en beschermende ka
rakter paternalistisch worden genoemd. De so
ciale outillage werd overwegend bepaald door de
arbeidspolitiek, c.q. het bedrijfsbelang. Externe,
minder bedrijfsgebonden factoren hebben enige
invloed op de ontwikkeling van de sociale outil
lage gehad. Een treffend voorbeeld hiervan was
de medische zorg. Enerzijds lag in de beperking
van het eigen risico duidelijk een belang van het
bedrijf, anderzijds werd het bedrijf, dat een groot
aantal werknemers telde, door de verplichtingen
van Ongevallenwet als het ware aangespoord om
ter beperking van de financiële verplichtingen
eigen voorzieningen te creëren.
De Schelde heeft Vlissingen veel rijkdom en
welvaart gebracht. De sociale politiek van het be
drijf werd vooral bepaald door het bedrijfsbelang.
Op de tweede plaats kwam de filantropie. Niet
alleen bij De Schelde, maar ook bij Philips, Bayer
en Hoogovens bleek de sociale pretentie van het
bedrijf ongeloofwaardig te zijn wanneer de on
derneming geen stabiele werkgelegenheid en een
gezonde economische ontwikkeling kon garande
ren.
Literatuur en gebruikte bronnen
Archief Koninklijke Maatschappij De Schelde te
Vlissingen.
Gemeentearchief Vlissingen (Vereeniging ter Ver
betering van de Volkshuisvesting).
Altena, B. Een broeinest der anarchie; arbeiders,
arbeidersbeweging en maatschappelijke ontwikke
ling. Vlissingen 1875-1929 (1940). Amsterdam
1989.
Iterson, A. Vader, Raadgever en Beschermer; Pe
trus Regout en zijn arbeiders 1834—1870. 1992.
Kok de, G.A. De Koninklijke Weg; Honderd jaar
geschiedenis van de Koninklijke Maatschappij De
Schelde te Vlissingen 1875-1975Middelburg
1975.
Kraker de. Leo. Sociale ondernemers in Neder
land. Verslag doctoraal werkcollege Rijksuniversi
teit Utrecht.
Leenknegt, J.P. Het verwerven van kapitaal; de fi
nanciering van de Koninklijke Maatschappij De
Schelde te Vlissingen (1875-1900). Doctoraal
scriptie Rijl?suniversiteit Utrecht 1988 (scriptie
reeks Commissie Regionale Geschiedbeoefening
Zeeland).
Stoop, S. De sociale fabriek; sociale politiek bij Phi
lips Eindhoven, Bayer Leverkussen en Hoogovens
LJmuiden. Leiden/Antwerpen 1992.
Tönnies, F. Community an Society. Harper 1963-
Tabbers, H. en H. Sepers. De Schelde. Middelburg
1984.
