GENOOTSCHAPSVERZAMELINGEN
EEN VERLATEN DORP EN EEN VERDRONKEN KERK AAN DE
NIEUWKERCKSCHE KREEK
Ellen Vreenegoor
26
In januari 1995 werd in het kader van de administratieve ruilverkaveling Groede-Breskens een begin
gemaakt met de aanleg van naWurvriendelijke oevers rondom de Nieuwerkerksche Kreek in Zeeland
Czie afbeelding 1). In februari 1995 werden aan de rand van de kreek funderingsresten van een kerk
en menselijke begravingen gevonden.
Archeologisch onderzoek
Eind 1994 werden door amateur-archeologen aar
dewerk en botten gevonden aan de zuidzijde van
de Nieuwkerckschekreek'. Archiefonderzoek
wees uit dat op deze plaats het dorp Nieukercke
had gelegen, dat tussen 1583 en 1600 verlaten
werd (zie afbeelding 2)2. Bij de aanleg van na
tuurvriendelijke oevers stuitten de aannemer en
de landinrichtingsdienst op funderingen. Het Pro
vinciaal Depot voor Bodemvondsten (pdb) en de
provinciaal archeoloog van de Rijksdienst voor
het Oudheidkundig Bodemonderzoek (rob), die
na de melding van de amateur-archeologen al
een oogje in het zeil hielden, rukten uit naar de
gemeente Oostburg voor een kleinschalig archeo
logisch noodonderzoek. Met behulp van aanne
mer, landinrichtingsdienst en amateur-archeolo
gen3 werden de fundamenten van een kerk
blootgelegd. De kerk stond op een kreekrug die
in de lengterichting van de kreek liep, met de to
ren in het westen en het koor in het oosten. De
kerktoren was half scheef gezakt in de richting
van de kreek (zie afbeelding 3). De afmetingen
konden nog worden vastgesteld en bedroegen f 1
x f 1 m. De toren was gemaakt van rode baksteen
van het formaat 24 x 11 x 6 cm. Naar het oosten
toe lagen funderingen die bestonden uit aanzet
ten van spaarbogen en poeren, gevolgd door de
resten van het koor. Alleen bij het koor werden
resten van veen of restant van een veenpakket
aangetroffen, dat ter plaatse van de fundering
door klei was vervangen. De oriëntatie van de
funderingen en de gebruikte steensoorten laten
zien dat we hier te maken hebben met een fase
ring in de kerkbouw (zie afbeelding 4). Vermoe
delijk werd in eerste instantie een kleine kerk of
kapel met een rechthoekig gesloten koor ge
bouwd. In een volgende fase werd de kapel
omgebouwd tot een kerk met schip en twee zij
kapellen, een toren en vermoedelijk een meer
hoekig gesloten koor. Voor de aanleg van de zij
kapellen werd het schip uitgebroken. Door een
latere verstoring bleek het niet mogelijk de beëin
diging van het jongere koor te bepalen. De maxi
male lengte van de kerk bedroeg ooit 45,25 me
ter. Schip en koor zijn samen 34,25 meter lang.
De grootste breedte van het schip, inclusief de
Afb. 1: Topografische
kaart van West-Zeeuws-
Vlaanderen naar KJ.J.
Brand.
