zeeuwse boerkn
11
Afb. 3- Werkzaamheden
op het bedrijf van A.H. de
Milliano in West-Zeeuws-
Vlaanderen, 1939 (Zeeuws
Documentatiecentrum).
landbouwwerktuigen, onderlinge verzekering van
vee, de oprichting van fondsen tot verleenen van
steun bij ziekte, armoede of aan weduwen of
weezen. De politiek blijft buiten den bond'.
Ook al werd de boerenbondsbeweging in Zee
land via pater Van den Eisen en de bisschop van
Breda voor een belangrijk deel geregisseerd van
uit Noord-Brabant, de barrières binnen Zeeland
waren kennelijk te groot voor een gemeenschap
pelijk katholiek initiatief. Dat had niet alleen te
maken met de onderlinge bereikbaarheid van de
verschillende regio's, maar evenzeer met de uit
eenlopende getalssterkte van de katholieken en
de kracht van regionaal gevestigde familienetwer
ken.
Het citaat hierboven geeft overigens wel een
juiste inschatting van de activiteiten die plaatselijk
zouden gaan worden ontplooid. Qua organisato
rische opzet en activiteiten kwamen de plaatse
lijke boerenbonden in Zeeuws-Vlaanderen goed
overeen met het model dat de ncb voor zijn
plaatselijke afdelingen hanteerde. Dat moge blij
ken uit de volgende, aan notulenboeken ont
leende bloemlezing van activiteiten.
De R.K. Boerenbond van Zeeuws-Vlaanderen,
Oostelijk Deel, ontplooide onder meer de vol
gende activiteiten: gezamenlijke aankoop van
kunstmeststoffen via een aankoopcommissie
(1904), het opstellen van modelcontract voor de
levering van bieten (1904) en een pachtcontract
(1907). Op het gebied van onderlinge verzekerin
gen zocht de bond in 1911 aansluiting bij de ncb.
De plaatselijke boerenbonden scoorden goed met
de gezamenlijke aankoop van veevoeders en
kunstmest, varkensverzekeringen, ongevallen- en
dienstbodenverzekeringen.
De Christelijke Bond van Zeeuws-Vlaanderen,
Westelijk Deel, maakte zich sterk voor boeren
leenbanken, verzorgde de aankoop van kunst
mest en veevoeders voor de plaatselijke bonden
(1904), richtte een Bond van Suikerbietenverbou
wers op 1907) en ondersteunde de totstandko
ming van een Coöperatieve Suikerfabriek te Sluis
in 1912. Ondertussen hadden de plaatselijke bon
den pakhuizen (Oostburg en IJzendijke 1914),
rundveeverzekeringen (Eede en Oostburg 1906)
en varkensfokverenigingen opgericht.
In feite bleef de samenwerking vanuit het
Zeeuwse met de ncb beperkt tot drie zaken: ver
zekering als economische activiteit, uitwisseling
van informatie via paters en priesters en ten slotte
contacten via de Nederlandsche Boerenbond. In
formele zin waren er geen bestuurlijke contacten
tussen de twee katholieke regionale bonden in
Zeeuws-Vlaanderen en de ncb of de zlm.
2. Zeeuwse klei met Brabants zancl: een godsdien
stige band
Aan het eind en na afloop van de Eerste Wereld
oorlog speelde zich in Zeeland een boeiend
schouwspel af, met als inzet de organisatie van
de katholieke en christelijke Zeeuwse boeren. De
zlm wilde de twee regionale bonden wel als auto
nome eenheden opnemen. De ncb wilde zijn
vleugels uitspreiden naar Zeeuws-Vlaanderen. De
protestants-christelijke boeren zochten vanaf 1918
hun eigen weg. En ten slotte viel er vooral in
Zeeuws-Vlaanderen een beweging waar te ne
men in de richting van één katholieke bond voor
geheel Zeeland. Op de achtergrond van deze or-
