22
bleeker
er nooit meer teruggekomen. Wel bezocht Lili af
en toe nog recepties van oud-werknemers.
Uit brieven die klanten van de fabriek stuurden
naar aanleiding van het afscheid van Caroline
Bleeker en Gerard Willemse, blijkt hoezeer zij de
de fabriek waardeerden. Zo staat in een brief van
N.V. Philips Gloeilampenfabriek te Eindhoven te
lezen 'dat wij ons heel moeilijk de Nederlandsche
Optiek- en Instrumentenfabriek kunnen voorstel
len zonder U beiden, die op deze onderneming
toch een zo bijzonder persoonlijk stempel hebt
gezet. Met veel genoegen denken wij terug aan
de vele jaren, dat wij met U hebben mogen sa
menwerken en spreken gaarne onze welge
meende dank uit voor cle bijzondere wijze,
waarop U als goede leverancier onze opdrachten
hebt uitgevoerd'-10.
Het werk in de fabriek werd voortgezet onder
leiding van de heer A. Nolke, maar uiteindelijk
werd het bedrijf overgenomen door de 'Oude
Delft' uit Delft. Op 1 maart 1978 werd de fabriek
in Zeist gesloten. Diverse oud-medewerkers von
den een nieuwe werkkring bij de faculteit Na-
tuur- en Sterrenkunde in Utrecht, waar men hun
vakbekwaamheid hogelijk waardeert31. Ook de
instrumenten die in de fabriek gemaakt waren,
getuigden van grote kwaliteit. Zo worden de fa-
secontrastmicroscopen die rond 1955 door de
Universiteit Utrecht werden aangekocht ten be
hoeve van de faculteit natuurkunde, tot op heden
gebruikt worden op het microscopie-practicum
en hebben ze bewezen volkomen student proof
te zijn.
Nadat zij zich uit de onderneming hadden te
ruggetrokken, konden Caroline Bleeker en Ge
rard Willemse zich eindelijk aan de hobbies wij
den waarvoor zij tijdens hun werkzame leven
nauwelijks tijd hadden gevonden. In 1980 over
leed Willemse aan de gevolgen van een hart
kwaal. Caroline overleefde haar levensgezel vijf
jaar. In de laatste jaren van haar leven leed ze
aan een ernstige vorm van de ziekte van Alzhei
mer. Tragisch is dat bij haar begrafenis op 12 no
vember 1985 geen woord gesproken werd over
haar levenswerk: de fabriek.
Op de Algemene Zeister Begraafplaats staat op
het graf alleen de naam, de geboortedatum en de
sterfdatum van Gerard Willemse. De naam van
Caroline Bleeker, die in hetzelfde graf ligt, is niet
vermeld.
Caroline Bleeker
Uit de beschikbare geschriften en de verhalen
komt een duidelijk beeld naar voren van de fa
briek en het werk van Caroline Bleeker. Wat haar
persoon betreft, is het beeld veel vager. De me
ningen spreken elkaar tegen: een 'dominante
vrouw' die in het bedrijf 'duidelijk de baas was',
iets waarin zij overigens niet verschilde van tijd
genoten in een dergelijke positie. Ze kon mensen
het bloed onder de nagels vandaan sarren. Haar
'Bukkums' (uiterst onaangename terechtwijzende
gesprekken) waren berucht. Daartegenover staan
uitlatingen als van haar opvolger, de heer Nolke.
over haar houding tijdens de oorlog: 'principieel
van het zuiverste goud', en uit het geciteerde
krantenartikel blijkt dat werknemers met hun
problemen goed bij haar terecht konden.
In het bedrijf stond zij erop met juffrouw Blee
ker te worden aangesproken, niet met doctor
Bleeker32, en in het bedrijfsblad De Loupe begon
zij een rubriek 'Van Vrouw tot Vrouw'. Maar dat
betekende niet dat zij bereid was traditionele
vrouwenbeelden op zichzelf toe te passen. Zij
was de directeur van de fabriek en trad ook als
zodanig op de voorgrond. Hoewel haar mededi
recteur, Willemse, haar partner was, trouwde ze
niet met hem. Waarom zij deze stap niet namen,
zal wel voor altijd een vraag blijven.
Caroline Bleeker heeft zich goed staande we
ten te houden in een door mannen gedomi
neerde tak van de maatschappij. Dat dit voor
haar niet altijd eenvoudig moet zijn geweest, valt
op te maken uit een passage in een brief die zij
op 3 februari 1938 aan de toenmalige minister
president H. Colijn schreef: 'Dat ik een vrouw
ben heeft alles zeker niet gemakkelijker gemaakt,
maar ik heb getracht op mijn wijze mee te helpen
om geschoolde werkkrachten te vormen, die
vreugde in hun arbeid hebben'33.
Op woensdag 25 maart wordt in het Universiteits
centrum de Uithof in Utrecht een gebouw voor
het eerst naar een vrouw vernoemd; de instru
mentmakerij van de Faculteit Natuurkunde wordt
het 'Caroline Bleekergebouw'.
Noten
1. Dit artikel is voornamelijk gebaseerd op infor
matie die ik heb gekregen van dr. Gijs van Ginkel
te Odijk, die ook royaal zijn manuscript, getiteld
Dr. Caroline Emilie Bleeker en de Nederlandse
Optiek en instrumentenfabriek Dr. C.E. Bleeker
ter beschikking heeft gesteld. Inmiddels is dit in
een beperkte oplage gepubliceerd: fylakra limi
ted editions, Faculteit Natuur- en Sterrenkunde,
Buys Ballot Laboratorium, Princetonplein 5, 3584
CC Utrecht. Tel. (030) 253 23 6l). Daarnaast ben
ik dank verschuldigd aan mevrouw M.M. Smit-
Miessen te Zeist, mevrouw Els van der Plasse
(kosteres van de Evangelisch-Lutherse kerk) in
Middelburg en Wytske Dijkstra (gemeente-archief
Middelburg), voor de hulp die zij mij geboden
hebben en de informatie die zij mij verstrekt heb
ben.
