HERVORMING
25
Alb. 1. 'Jan de Grave tot Hulst in Vlaenderen in een huysken verbrandt'. Gravure, raz, zg, Zei. 111. 111 30.
tisch werd aangepakt. De repressiegolf hield aan
tot 1531 en leidde op verschillende plaatsen tot
de eerste terechtstellingen. Hetzelfde scenario
doet zich voor in Zeeland. Het protestants marty
rologium van Middelburg neemt een aanvang in
1530. Is een inspectierapport dat in die tijd voor
Zierikzee is opgesteld niet bewaard gebleven, we
zijn voor het eerst wél uitvoerig gedocumenteerd
over de situatie in Middelburg en Veere. Een
unieke bron is het verslag van het onderzoek dat
in 1529 op last van Adolf van Bourgondië te
Veere werd ingesteld. Het biedt een indringend
beeld van de wijze waarop de evangelische be
weging ingang vond in de stedelijke samenle
ving.
Ondanks de vervolgingen zou in de daaropvol
gende jaren het protestantisme in Zeeland een
constante worden. Als één van de belangrijke
conclusies van haar onderzoek stelt Rooze-Stout-
hamer dat de Reformatie in de handelssteden
Middelburg, Veere, Vlissingen en Zierikzee gelijk
liep met die in Vlaanderen en Brabant. Deze drie
'zuidelijke' gewesten vertoonden een duidelijk
tempoverschil met bijvoorbeeld Holland, waar
het pas in de herfst van 1566 tot de vorming van
calvinistische kerkenraden kwam.
Een uitzondering op dit algemene beeld
vormde het roerige doperdom in zijn beginfase
van de jaren dertig, dat wel helemaal op Holland
georiënteerd was. Sterker dan in Vlaanderen en
Brabant werden op Walcheren toen 'kleyne luy-
den' aangetrokken door de apocalyptische bood
schap van Melchior Hoffman. Twee burgers van
Middelburg waren hiervoor verantwoordelijk.
Cornelis Polderman was één der belangrijkste
volgelingen van de Hoffman, die in Straatsburg,
het eerste centrum van de chiliastische beweging,
opereerde. En toen dan in 1534 enkele radicale
leiders Münster uitriepen tot het Nieuwe Jeruza
lem, onderhield een andere Middelburger, Jan
Mathijsz. Blauwaert, nauwe contacten met het re
volutionaire zenuwcentrum te Amsterdam. Door
zijn toedoen gebeurde het dat enkele anabaptis
ten uit Zeeland de oproep beantwoordden om
naar de Westfaalse bisschopsstad te trekken voor
hulp bij de vestiging van het Duizendjarig Gods
rijk. Hun tocht werd evenwel een complete mis
lukking, en vermoedelijk is geen enkele Zeeuw
ooit ter bestemming aangekomen.
Het Münsterse avontuur werd met geweld on
derdrukt en sindsdien stond het anabaptisme in
de Nederlanden bloot aan bloedige vervolging
door de officiële instanties en aan hardnekkige
tegenkanting van de zijde van de calvinisten, een
