50
schotse stapi l
Noten
1. De tekst van dit artikel is eerder uitgesproken
tijdens het in 1995 te Leiden gehouden congres
The North Sea and Culture (1500-1800) en is ver
schenen in: J. Roding en L. Heerma van Voss
(eds.), The North Sea and Culture (1500-1800);
Proceedings of the International Congress held at
Leiden, 21-22 April 1995 (Hilversum 1996). Peter
Blom, Laurens Priester en Boukje Thijs ben ik
dank verschuldigd voor hun steun en hun op
merkingen bij eerdere versies.
2. Hedendaagsche Historie, of tegenwoordige
staat van alle volkeren (Amsterdam 1753) xvii,
176.
3. J. Wolkers, 'Ecce dodo; De tragiek van een
klomplijvige loopvogel', ame Handelsblad, cs Lite
ratuur, 21 april 1995.
4. Rijksarchief in Zeeland (raz), Rekenkamer C
nr. 802 (acquitten), 'Sommiere staat der Convoyen
en Licenten ten Comptoire Vere over de maand
5. L. Guicciardini, Beschrijvinghe van alle de Ne
derlanden (Amsterdam 1612) en W. Brulez, 'De
economische kaart van de Nederlanden in de 16e
eeuw volgens Guicciardini', Tijdschrift voor Ge
schiedenis (tvg) 83 (1970) 352-357.
6. J.H. de Stoppelaar, Balthasar de Moucheron
Een bladzijde uit de Nederlandsche handelsge
schiedenis tijdens de tachtigjarige ooi-log ('s-Gra-
venhage 1901), passim, en V. Enthoven, Zeeland
en de opkomst van de Republiek; Handel en
scheepvaart in de Scheldedelta, c. 1550-1621
(Leiden 1996) 248-250, 337-342.
7. Gemeentearchief Veere (gave), Oud Stadsar
chief (osa) nr. 975-978, rekeningen van het last
geld op de visserij. Zie ook het schilderij van de
hand van Philip Macheren dat in de Vierschaar in
het stadhuis van Veere hangt: 'In den jare 1651
hebben dese volgende schepen van Tervere ge
varen' (1651).
8. V. Enthoven, 'De ondergang van de Neder
landse handelssuprematie; Fiscale maatregelen en
maritieme machtsmiddelen in de 17e eeuw'. In:
K. Davids, M. 't Hart, H. Kleijer en J. Lucassen
(red.), De Republiek tussen zee en vasteland; Bui
tenlandse invloeden op cultuur, economie en poli
tiek in Nederland, 1580-1800 (Leuven/Apel
doorn 1995) 249-271.
9. Van mei tot en met oktober 1688 kwamen van
de 34 schepen die bij Veere voor anker waren ge
gaan, er negen uit Frankrijk, raz, Rekenkamer C
nr. 717 (acquitten, 'onkosten op de comptoir'),
'Rekeninge van dienst by Jan Hevelinck...'.
10. Algemeen Rijksarchief (ara), Archief van de
Staten-Generaal (sg) nr. 6.790 (lias Frankrijk), (2
november 1688), 'Lijste van de schepen die tot
Nantes gearresteerd zijn', ibidem (9 oktober
1688), 'Lijste van de schepen die onder het ge
bied tot Bordeaux in arrest zijn genomen, en
ibidem (9 oktober 1688), 'Lijste der Hollandsch;
scheepen die tot Rochelle in arrest leggen'.
11. V. Enthoven, 'De ondergang van de Nedei-
landse handelssuprematie', 258-262.
12. Geciteerd bij M. van der Bijl, Idee en interes':
voorgeschiedenis, verloop en achtergronden va i
de politieke twisten in Zeeland en vooral in Mie -
delburg tussen 1702 en 1715 (Groningen 1981)
231 en bijlage vii.
13- raz, Familiearchief Verheye-Van Citters nr. 31
f. 57-59, en ibidem, Verzameling Verheye-Van Ci
ters nr. 51 D.
14. raz, Rekenkamer C nr. 759 (acquitten), 'or-
kosten op de comptoir'.
15. Ibidem, nrs. 781 en 787 (acquitten), 'onkos
ten op de comptoir'.
16. Bevolkingsontwikkeling in Veere: l60)
(3.500), 1700 (2.728), 1748 (1.772), 1775 (1.632)
en 1803 (1.310). P. Blom. 'Demografie van ee 1
dode stad; Bronnen voor het onderzoek naar de
bevolkingsontwikkeling van de stad Veere vansf
1470'. Nehalennia (najaar 1993) 2-8.
17. In 1772 bedroeg in Middelburg de opbreng; t
van koffie, peper en thee respectievelijk 1.054,
1.059 en 1.750 pond Vlaams.
18. V. Enthoven, "'Veel vertier"; De Verenigd;
Oostindische Compagnie in Zeeland, een econo
mische reus op Walcheren'. In: Archief Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (1989)
49-127.
19. M.P. Rooseboom. The Scottish staple in the
Netherlands; An account of the trade betwee 1
Scotland and the Low Countries from 1292 ti'l
16760s-Gravenhage 1910) passim.
20. Ibidem, 41 en 86 e.v., en J.W. Perrels, 'Bi
drage tot de geschiedenis van den Schotsen sta
pel in Vere', in: Archief Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen (1903 en 1905) 4 din., 1
12-27.
21. Perrels, 'Den Schotsen stapel te Vere', i
76-78.
22. W.S. Unger en J.J. Westendorp Boerma, 'D(
steden van Zeeland: de Steden van Walcheren m
Vere', in: Archief Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen (1955) 1-19, aldaar 14.
23. W.S. Unger, Bronnen tot de geschiedenis var
Middelburg in de landsheerlijken tijd ('s-Graven
hage 1923—1931) 3 dln., Rijksgeschiedkundige Pu
blicatiën nrs. 54, 6l en 75, m 825.
24. raz, Rekenkamer B nr. 3.907 (rekening).
25. Geologisch gezien ligt Zeeland niet in een
delta, maar in een estuarium: een trechtervormig
erosieformatie van zee uit de riviermonding ir.
De Zeeuwse eilanden zijn een van zee uit geërc -
deerd en gesedimenteerd landschap. Zie W.C
Beefink, 'Ligt Zeeland in een Delta?', in: Zeelan i
1 (1991) nr. 0, 2-5.
26. raz, Rekenkamer B nr. 3-902 (acquitten).
27. J. Davidson en Alexander Gray, The Scottish
staple at Veere: a study in the economic history of
