ZU1VELCQÖPERATIES
67
volgde in 1975. De fabriek in Middelburg ging in
1976 als onderdeel van 'Brabant-Zeeland' mee in
dt fusie met het sterk groeiende Campina, dat
aan een opmars in Zuid-Nederland bezig was. De
M ddelburgse fabriek bleef niet lang meer over-
ei id. In de grootschalige onderneming Campina
bl ;ek de productie elders veel goedkoper te kun
nen gebeuren. De productiekosten waren in de
fa rriek te Middelburg te hoog geworden. In 1979
sloot de laatste Zeeuwse coöperatieve zuivelfa-
biiek de poorten. Tot 1992 behield Middelburg
nog een distributiecentrum van Campina.
4 'sluiting
D coöperatieve zuivelindustrie in Zeeland droeg
d< sporen van de gerichtheid van de Zeeuwse
boeren op akkerbouw. Wanneer de graanprijzen
stegen, verflauwde de belangstelling voor geza
menlijke zuivelbereiding. De eerste zuivelcoöpe-
raties in Zeeland, die nog vóór 1900 tot stand
k vamen, waren voor die tijd technisch moderne
bi 'drijven. De grote investeringen die hierin ge-
d an moesten worden, maakten de stoomzuivel-
fa brieken juist kwetsbaar voor de fluctuerende
melkaanvoer. Op twee na verdwenen zij alle
maal. Aan het eind van de jaren twintig trok de
melkveehouderij weer aan. De zuivelcoöperaties
d e in dit tijdsbestek werden opgericht, hadden
ei n langere adem. Ook zij wisten echter geen in-
grijpende omslag in de Zeeuwse landbouw te be-
verkstelligen. De boeren wogen te allen tijde
hun economische belangen af. Daarom bleef de
losse verkoop van melk, buiten de zuivelcoöpe-
ri ties om, langdurig en hardnekkig voortbestaan.
Niettemin werkten de zuivelcoöperaties als kata
lysatoren in de veranderingen van de agrarische
bedrijfsvoering. De toegenomen aandacht voor
hygiëne bij het melken en voor de verzorging
v in het vee kan mede op het conto van de
Zeeuwse zuivelcoöperaties worden geschreven.
1 oten
1 Rapport aan de afdeeling Walcheren der maat
schappij tot bevordering van landbouw en veeteelt
1. 1 Zeeland, Middelburg 1879, 17.
2, Verslag van den toestand der provincie Zee
land, 1884, hoofdstuk vi, blz. 49.
3 Rijksarchief in Zeeland (raz), archief kantonge
recht Zierikzee, oprichtingsakte coöperatieve zui
velfabriek (hierna: cz) 'Luctor et Emergo' te Zon-
nemaire, 9 maart 1891 (inventarisnr. 362).
4. Raz, archief kantongerecht Zierikzee, oprich
tingsakte cz 'De Duif' te Nieuwerkerk, 30 juni
1892 (inventarisnr. 362); raz, archief kantonge-
r echt Hulst, oprichtingsakte cz Hontenisse, 25 au
gustus 1892 (inventarisnr. 534).
Afb. 10. Walchers echtpaar in het weiland bij hun koeien,
jaren vijftig (particuliere collectie).
5. Verslagen van den toestand der provincie Zee
land, 1893-1898; raz, archief kantongerecht
Zierikzee, akte statutenwijziging cz 'Luctor et
Emergo' te Zonnemaire, 11 juli 1895 (inventarisnr.
362).
6. Verslagen van het onderzoek naar den toe
stand van den handeldrijvenden en industrieelen
middenstand in de provincie ZeelandAmsterdam
1909, 139 en 169.
7. Raz, archief kantongerecht Zierikzee, oprich
tingsakte cz 'Luctor et Emergo' te Zonnemaire, 9
maart 1891 (inventarisnr. 362).
8. Raz, archief kantongerecht Hulst, oprichtings
akte cz Hontenisse, 25 augustus 1892 (inventa
risnr. 534).
9. J. Bieleman, Geschiedenis van de landbouw in
Nederland 1500-1950; veranderingen en ver
scheidenheid, Meppel/Amsterdam 1992, 263.
10. Raz, archief kantongerecht Terneuzen, op
richtingsakte cz Axel, 24 oktober 1894 (inventa
risnr. 295); raz, archief kantongerecht Zierikzee,
oprichtingsakte cz 'Luctor et Emergo' te Zonne
maire, 9 maart 1891 (inventarisnr. 362); raz, ar
chief kantongerecht Hulst, oprichtingsakte cz
Hontenisse, 25 augustus 1892 (inventarisnr. 534).
11. Raz, archief kantongerecht Goes, jaarrekenin
gen van de Coöperatieve Kruiningsche Roombo
terfabriek 1894-1900 (inventarisnr. 1101). In de
zuivelindustrie gebruikte men als rekeneenheid
voor de aangevoerde melk geen liters maar kilo's.
