3IENSTBODEN IN ZEELAND
97
figuur 3: Migratie-afstan
den van Zeeuwse bruiden
1830-1930) (bronnen:
hsn, data-release Zeeland
98.2, en Steekproef Mid
delburgse Huwelijksakten
97.1) (n 1800).
90
Dienstboden
Andere bruiden
80
70 -
60 -
50
-S
c
03
S£
IX 40
30 -
20 -
10 -
i
Zelfde plaats Binnen dezelfde Binnen Zeeland Buiten Zeeland
regio
blijkt dat Pietje bij ene mejuffrouw Kabel aan de
Keizersgracht werkt. In mei 1863 verhuist ze naar
Zeist, waar ze tijdens de zomermaanden als
dienstmeisje bij een notaris werkt. In de daarop
volgende jaren werkt zij voor verschillende werk
gevers: tijdens de zomer in de omgeving van
Driebergen en Zeist en in de wintermaanden te
Amsterdam. Pietje schrijft hierover op 22 februari
1862 in een brief (nr. 11) uit Amsterdam: 'Ik ben
nu verhuurt voor werkmeid bij een notaris, een
rijke dienst nogal met vier booijen [jongens] en
's zomers naar buiten, te Zeist, en 's winters
in Amsterdam, dus als je eens ziet Maatje wat of
een dienstmeid een zwerveling is'.
Ver van huis
Naast de hoge verhuisfrequentie was de afstand
van verhuizen een belangrijk aspect van de geo
grafische beweeglijkheid van dienstboden. Het
aanbod van dienstbodebetrekkingen varieerde
van een baan bij een boer in een naburig dorp
tot een betrekking bij een gegoede werkgever in
de stad. Pietje ging, al dan niet onder bijzondere
omstandigheden, relatief ver van haar geboorte
streek vandaan om emplooi te vinden. Hoe groot
was de afstand waarover Zeeuwse dienstboden
migreerden en hoe verhield deze zich tot de mi
gratieafstand van andere Zeeuwse vrouwen?
In figuur 3 zijn de migratieafstanden van
Zeeuwse dienstboden in kaart gebracht. Om de
afstand van migratie te schatten werd gebruik ge
maakt van de vermelding van de geboorte- en
huwelijksplaats van de bruid op de huwelijks
akte. Op basis hiervan zijn vier typen migratieaf
standen onderscheiden: 'zelfde plaats' (geboorte-
en huwelijksplaats zijn hetzelfde), 'binnen de
zelfde regio' (geboorte- en huwelijksplaats zijn
niet eender maar liggen wel in dezelfde regio),
'binnen Zeeland' (geboorte- en huwelijksplaats
verschillen, liggen niet in dezelfde regio maar wel
in Zeeland) en 'buiten Zeeland' (huwelijksplaats
ligt buiten Zeeland). Deze manier van meten on
derschat de werkelijke migratie van vrouwen tus
sen hun geboorte en hun huwelijk, onder meer
