142
huwelijk in zeelani
Grafiek 5: Verdeling bruidegoms en schoonvaders naar beroepsgroep, 1900-1949 (absolute aantallen) (bron: bsn, data
release Zeeland 98.2).
120
schoonvaders
arbeiders
gesch werklieden
boeren
beambten
winkeliers
hogere burgerij
bruidegoms
Op deze 'sociale landkaart' springt het enorme
overwicht van de arbeiders direct in het oog. Een
vergelijking met het meer verstedelijkte deel van
Nederland laat zien, dat daar een veel grotere
spreiding over verschillende sociale groepen be
stond. Wanneer we cle hsn data-release Utrecht
95.1 op dezelfde manier bewerken, valt de veel
sterkere positie van de middengroepen op, met
name van winkeliers en geschoolde werklieden.
Aan het einde van de negentiende eeuw vond te
Utrecht in het kielzog van cle aanleg van de
spoorwegen, die hier hun knooppunt vonden,
een vrij sterke industrialisatie plaats. Ook de
dienstensector bloeide er. In Utrecht leidden deze
ontwikkelingen tot een relatief grote aanwas van
de kleine burgerij (winkeliers en beambten)20.
Blijkens grafiek 5 is het sociale landschap in Zee
land in de twintigste eeuw echter nauwelijks ver
anderd.
In de literatuur over Zeeuwse landarbeiders
komt een beeld naar voren van zeer grote sociale
tegenstellingen tussen landarbeiders en boeren.
Wat dat betreft, is de bescheiden uitwisseling die
we in grafiek 4 kunnen zien, nog opvallend. Mis
schien zijn de tegenstellingen in de twintigste
eeuw groter geworden, gezien de afname van de
uitwisseling bij huwelijk na 1900 (grafiek 5).
Besluit
In bovenstaande exploratie van Zeeuwse huwe
lijksakten constateren we een grote mate van en
dogamie, van het huwen in eigen kring. Dit geld
vooral voor de getalsmatig zo belangrijke groej:
arbeiders. Zij trouwden hoofdzakelijk met cloch
ters van andere arbeiders, die bovendien in de ei
gen gemeente woonden. In de eerste helft van de
twintigste eeuw komt er weinig verandering ir
dit beeld. Wel zien we de tendens dat de leef
tijdsverschillen tussen bruid en bruidegom afna
men, en dat in ieder geval het huwelijk tusser
mannen en oudere vrouwen verdween. Deze
ontwikkeling ging gepaard met een daling van de
huwelijksleeftijd, wat voor een deel kan worden
toegeschreven aan de toename van 'ontijdige', op
zeer jeugdige leeftijd gesloten huwelijken. Nadei
onderzoek zal moeten uitwijzen, of deze ontwik
kelingen voortvloeiden uit veranderde arbeidsre
laties of eerder uit andere houdingen ten op
zichte van verkering en huwelijk.
