historische steekproef 87
Hierbij moet niet alleen gedacht worden aan het
benutten van reeds ingevoerd materiaal, maar
ook aan de uitbreiding van de steekproef. Het
werk aan de database wordt uitgevoerd vanuit en
op het Internationaal Instituut voor Sociale Ge
schiedenis (iisg) te Amsterdam, de eigendom van
de gegevens berust bij de Stichting Historische
Steekproef Nederlandse bevolking.
Steekproefkader
De steekproef wordt getrokken uit alle in Neder
land in de periode 1812-1922 geboren personen.
Omdat de akten van de burgerlijke stand in
duplo worden opgemaakt, zijn er nagenoeg geen
geboorteakten verloren gegaan. De tot 1880 hoge
kindersterfte beperkt het resultaat van de steek
proef tot ongeveer 50.000 volwassen personen.
Door de steekproeffractie (gemiddeld 0,5 pro
cent) te variëren tussen de 0,25 en 0,75 procent
heeft elke tienjaarlijkse periode ongeveer op zes
tienjarige leeftijd een gelijke cohort grootte. Dit is
voldoende om voor een willekeurige subpopula
tie van twee procent van de tussen 1812 en 1922
geboren bevolking voldoende gevallen te verza
melen teneinde statistisch verantwoorde uitspra
ken te kunnen doen.
Aan de keuze van geboorteakten als steek
proefkader kleven overigens wel enige proble
men. Hierdoor blijven bijvoorbeeld immigranten
(eerste generatie) buiten de steekproef. En met
het onderzoek naar huwelijksgedrag kan niet eer
der worden begonnen dan omstreeks 1850, wan
neer de tussen 1812 en 1822 geboren personen
de leeftijd van dertig jaar zijn gepasseerd. Deze
nadelen wegen echter niet op tegen de nadelen
van het alternatief: een steekproef uit de overlij
densakten of uit het bevolkingsregister. De laatste
bron ontstaat pas in 1850, en in sommige ge
meenten ontbreekt deze bron zelfs omdat zij in
oorlogsgeweld of ten gevolge van brand- of wa
terschade verloren is gegaan. Een voorbeeld hier
van is het bevolkingsregister van Middelburg uit
de periode 1850-1900. Overlijdensakten hebben
het nadeel dat de leeftijd van overlijden niet los
staat van het sociale en economische milieu. Het
representatieve karakter van de steekproef zou
hierdoor verloren gaan. De nadelen van het ge
bruik van geboorteakten zullen op termijn opge
vangen moeten worden door aanvullend onder
zoek in, ten eerste, het bevolkingsregister (via
een steekproef naar immigranten, eerste genera
tie) en, ten tweede, in de burgerlijke stand (door
een steekproef in de huwelijksakten uit de pe
riode 1815-1840).
Afb. 4: Gezicht op de Ritthemseweg in Oost-Souburg rond 1900 (Zeeuws Documentatiecentrum, Middelburg).
