SIGNALEMENTEN
174
Mary Platier-van Engeland. 'Van den Storm in de
StilteDe Zeeuwse schildersfamilie Schütz
(1817-1933)- Stichting Zeeuwse Katernen, Mid
delburg, 1998 (Grote Zeeuwse Katernen, deel 1).
112 Blz., rijk geïllustreerd, deels in kleur, met uit
gebreide documentatie. Prijs: 49,50.
Het jaar 1998 was het jaar van Schütz, of liever
van de familie Schütz. In dat jaar werden in
Domburg, Middelburg en Vlissingen tentoonstel
lingen gehouden over de drie zeeschilders van
deze naam. Tegelijk is een boek over de drie
Schütz-en verschenen, als eerste deel van de serie
Grote Zeeuwse Katernen, een luxueuze telg van
de bekende (kleine) Zeeuwse Katernen.
Schrijven over kunstschilders is niet eenvoudig,
zeker niet als ze geen spectaculair leven hebben
geleid of geen baanbrekende rol in de kunstge
schiedenis hebben gespeeld. De familie Schütz
heeft inderdaad een eenvoudig, om niet te zeg
gen saai leven geleid. Hun hele levensgeschiede
nis speelde zich op Walcheren af, en als schilders
volgden zij de gangbare stromingen van hun tijd.
Bij een enquête in 1924 vulde Willem Schütz sim
pelweg in dat hij zeeschilder was en tot de
'Haagsche School' behoorde. Die mensen kenden
hun plaats, maar over dergelijke kunstenaars valt
ook niet zoveel spannends te schrijven.
Niettemin heeft Mary Platier zich goed van haar
taak gekweten. In de eerste plaats heeft ze een
enorme documentatie over leven en werk van de
schilders bijeengebracht. Vijfendertig bladzijden
van het boek zijn uitsluitend gevuld met feiten
materiaal, waaronder clrie zo volledig mogelijke
lijsten van werken. Daarbij is naast het werk van
de bekende vader en zoon, Jan Frederik en Wil
lem, ook het oeuvre van de oudste zoon, Jan Fre
derik junior, aan het licht gekomen. Zijn artistieke
carrière werd door een voortschrijdende ziekte
ontijdig afgebroken. Alleen al vanwege deze do
cumentatie is het boek waardevol.
De levensgeschiedenis van de drie schilders
wordt uitvoerig beschreven. Spannende gebeurte
nissen of treffende anecdotes levert dat niet op.
Belangrijker zijn de hoofdstukken waarin de
schilders worden geplaatst in het kader van de
ontwikkeling van de zeeschilderkunst van hun
tijd: van romantiek via realisme naar sfeerschilde
ring. Hoewel Jan Frederik en Willem geen pio
niersneigingen hadden, gingen ze wel met hun
tijd mee. De schilderkunst van vader Schütz evo
lueerde van dramatische schipbreuken naar een
rustig, sfeervol realisme, van de storm naar de
stilte dus. Hoewel hij in zijn hele leven Walche
ren vrijwel nooit heeft verlaten, durfde hij het
toch aan om een opdracht aan te nemen voor
een schilderij 'Het stoomschip Phoenix valt Ma-
leise zeerovers aan in de Straat Madoera'. Willem
ontwikkelde zich van een grijzige Haagse-School-
trant naar een kleurig luminisme. Typisch is dat
hij dit late, kleurige werk nooit heeft willen expo
seren; pas na zijn dood werd het tentoongesteld.
Willem was trouwens meer dan zeeschilder al
leen; ook het Walcherse landschap en het stadsle
ven van Middelburg hadden zijn belangstelling.
De studie van Mary Platier is geen spectaculair
boek, maar voldoet wel aan alle verwachtingen
en levert een waardevolle bijdrage aan de ge
schiedenis van de Zeeuwse schilderkunst. Het is
bovendien mooi uitgegeven. Jammer is wel clat
veel illustraties zo klein zijn. Sommige bladzijden
doen aan een Verkade-album denken. Zo had het
prachtige 'Voetjes wasschen', een topwerk van
Willem, een grotere afbeelding verdiend. Het
staat wel groter afgebeeld op de stofomslag, maar
daar is het te donker afgedrukt. Maar al met al is
dit een mooi boek en een goede start van de se
rie Grote Zeeuwse Katernen.
A.J. Beenhakker
J.J.A.M. Gorisse. Van idealen en mensenwerk;
Van Zeeuwse inrichting tot West-Brabants psy
chiatrisch ziekenhuis, Vrederust 1904-1997. Hal
steren, 1997. 136 Blz. Boekhandel Quist, Bergen
op Zoom. Isbn 90-76295-018. Prijs: 34,90.
De krankzinnigenverpleging is een relatief jonge
tak van zorg in de medische wereld. Tot in cle
negentiende eeuw werden krankzinnigen, de
mente ouderen, gebrekkigen, bejaarden en alco
holici simpelweg bij elkaar opgesloten, zonder
onderscheid naar aard of klacht. Omstreeks 1900
ontwikkelden de psychologie en psychiatrie zich
als nieuwe takken van wetenschap. Nu zag men
geesteszieken voor het eerst als lichamelijk zie
ken, voor wie behandeling mogelijk was. Het is
ook in die tijd dat Vrederust werd opgericht. Ei
genlijk had men liever een gesticht in Zeeland
zelf gezien. De voorwaarden die de Vereeniging
tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen in
Zeeland zich had gesteld, konden echter in Zee
land niet gevonden worden. Men wilde graag
een bosrijk terrein, omdat wonen en wandelen in
de bossen zou bijdragen aan de genezing. Voorts
moest de instelling goed bereikbaar zijn per trein
of tram, zodat familie gemakkelijk op bezoek kon
komen. En tot slot wilde de Vereeniging dat er
voldoende goed, zoet drinkwater aanwezig was.
Deze combinatie van omstandigheden vond men
niet in Zeeland. Op de grens van Halsteren en
Bergen op Zoom bestonden die wel. Twee land
goederen werden aangekocht. De naam 'Vrede-
