f if if Af
fff
DE KUNST VAN HET DKLTADENKEN
den, omdat hun veerkracht ten gevolge van de
aantasting van vitale fysische, chemische en bio
logische processen is afgenomen.
Delta's zullen ook het eerst de rekening gepre
senteerd krijgen van de opwarming van de aarde
ten gevolge van ons gebruik van fossiele brand
stoffen (co,-uitstoot). Rijkswaterstaat gaat momen
teel uit van een relatieve zeespiegelstijging van
60 centimeter in de komende eeuw in plaats van
20 centimeter in de afgelopen eeuwen. Er is
sprake van relatieve stijging, omdat niet alleen de
zeespiegel stijgt, maar ook onze bodem daalt ten
gevolge van inklinking in ingepolderde en ge
draineerde gebieden. Door klimaatwijzigingen
zullen waarschijnlijk de frequentie en intensiteit
van stormen, het getij verschil' en, ten gevolge
van intensievere neerslagperiodes, de rivierafvoe-
ren toenemen. Hoewel hierover wetenschappelijk
niets met zekerheid te zeggen valt, geven de pe
riodes van wateroverlast in 1993, 1995 en 1998
het algemene gevoel, dat we de voorspellingen
zeer serieus moeten nemen en nü na moeten
gaan denken over voorzorgsmaatregelen.
Delta 's van nature veerkrachtig
Delta's zijn ingewikkelde gebieden met ingewik
kelde processen. Deze complexiteit moeten we
niet als iets lastigs zien of als iets wat we simpe
ler zouden moeten maken. Complexiteit is een
positieve eigenschap, omdat ingewikkelde zaken,
zoals ons eigen lichaam, de eigenschap bezitten
dat zij zich kunnen aanpassen en zichzelf kunnen
organiseren. Ingewikkelde systemen zoals delta's
zijn veelzijdig en kunnen doeltreffend reageren
op veranderingen. Voorwaarde is wel, dat de fun
damentele natuurkundige en biologische proces
sen voldoende ruimte behouden of die opnieuw
krijgen. Deze veerkrachtige processen kunnen
worden beschouwd als de gratis ingenieurs en
aannemers die we voor ons kunnen laten wer
ken. Bij al ons handelen moeten we nooit uit het
oog verliezen en de bescheidenheid kunnen op
brengen om te erkennen, dat de natuur de beste
ingenieur is.
zaaien, ons afvalwater wilden afvoeren en zuive
ren, zoet water wilden opslaan, verzilting wilden
tegengaan, enzovoort enzovoort. Langzamerhand
zijn we gaan inzien, dat de civieltechnische maat
regelen die zijn toegepast om de problemen ten
gunste van het ene belang op te lossen, andere
belangen hebben geschaad of op zijn minst het
benutten van kansen voor die andere belangen in
de weg staan.
Verdieping van dit inzicht en op basis daarvan
bezinning, met als resultaat een heroverweging
en zo nodig aanpassing van het ontwerp en het
gebruik van waterstaatkundige werken, vormen
de uitdaging voor het waterbeheer van de 21e
eeuw. Een goed begrip van de fundamentele
processen in delta's en stroomgebieden is hier
voor belangrijk.
Waterkringloop: een fundamenteel proces
Van al het water op aarde is ca. 97,5% zout.
Slechts 2,5% is zoet. De hoeveelheid zoet water is
in principe voldoende om in de behoeften te
voorzien. Altijd weer valt er immers via de water
kringloop een of andere vorm van neerslag op de
aarde. De zon verdampt het water van de zee en
op het land. Het verdampte zoete water komt in
de lucht, wordt daar met de wind getransporteerd
en valt als neerslag ergens op de aarde. Als het
op het land valt, verzamelt het regenwater zich in
en op de bodem of spoelt van het land af via een
stelsel van rivieren, waarna het zo weer naar zee
stroomt.
De kunst is nu, om het neerslagwater zo lang
mogelijk vast te houden in en op de bodem.
Deze voorraad van zoet grond- en oppervlakte
water kan blijvend voor drink-, landbouw- en in
dustriewater worden gebruikt. De voorraad moet
wel voortdurend worden aangevuld en gevrij
waard van vervuiling. De voorraad zoet water
vormt ook de basis van al het biologische leven
in de natuur.
Atb. 3. Waterkringloop
lEinR-'X-mnvi;,
Waterstaatkundige werken in delta's en stroomge
bieden
Nooit eerder in de geschiedenis is er in de struc
tuur van Nederland in één eeuw zo dikwijls en
zo diep ingegrepen als in de twintigste eeuw.
Waterstaatkundige ingrepen zijn steeds gemoti
veerd vanuit één of twee belangen en hadden
meestal tot doel het water beter beheersbaar te
maken: omdat we droge voeten wilden hebben,
rivieren beter bevaarbaar wilden maken, met
zware machines eerder het land op wilden om te
coxhtsi'
<P%ig<r
vettErrprc- tficdirg
Om
vachxwte
srd/anfe
vettnpr^
cktt
tfarreter
4 0
fc Jf beé
