WALCHEREN IN DE FRANSE TIJD
142
Teun Verheul
Walcheren is altijd van groot strategisch belang geweest vanwege de ligging aan de Schelde, de l< e-
gangsweg tot Antwerpen. Dat was zo in de Tweede Wereldoorlog, dat was tweehonderd jaar geleden in
cle Franse tijd niet anders. Die Franse periode heeft geduurd van de capitulatie van de Republiek in ë-
bruari 1795 tot aan het vertrek, van de Fransen in mei 1814. Voor Frankrijk was Antwerpen de belai <>-
rijkste haven van het continent, volgens Napoleon 'het pistool op de borst van Engeland'. Voor Engela iel
ging daarvan zo'n grote dreiging uit, dat het een troepenmacht zou inzetten voor een invasie op 11 ti
cheren, die groter was dan cle contingenten die bestemd waren voor cle Oostzee, de Middellandse Zee of
een van cle koloniën. De Franse tijd begon in Zeeland met zelfstandige onderhandelingen over de ca-n-
tulatie van Zeeland, en eindigde via cle staat van beleg van Walcheren, annexatie eerst van Vlissing m
en later van geheel Zeeland, in een bezetting zoals we die ook kennen uit cle Tweede Wereldoorlog, tn
die periode vallen ook cle mislukte Engelse invasie op Walcheren en het vreselijke bombardement op VI s-
singen. Dat Walcheren toen van groot belang was, blijkt wel uit de drie bezoeken die Napoleon bracht
Patriotten en Oranjegezinden
De Franse tijd kwam niet onverwachts. Er was
een lange periode van onrust en politieke woe
lingen aan voorafgegaan, de tijd van de patriotten
en Oranjegezinden. De eigen initiatieven van de
patriotten, een verzamelnaam voor allen die te
gen Engeland en de Stadhouder waren en voor
meer zeggenschap van lokale besturen, mislukten
telkenmale. Wel werd een Bataafs Revolutionair
Comité opgericht in Parijs, maar Franse steun bij
deze revolutie van onderaf werd onmisbaar ge
acht. Die steun bleef uit, zoals bij de Pruisische
inval, die volgde op de gebeurtenissen bij Goe-
janverwellesluis in 1787, of werd een mislukking
zoals de nederlaag van generaal Dumouriez te
Neerwinden in 1793, het jaar waarin Frankrijk de
oorlog had verklaard aan de Engelse koning en
de stadhouder. Dumouriez had wel de Zuidelijke
Nederlanden weten te bezetten, maar werd daar
uit door Engelsen, Oostenrijkers en Hollanders
weer verdreven.
Men kreeg in de gaten dat de mooie praatjes
van de Fransen over bevrijding van onderdrukte
volkeren en respectering van de onafhankelijk
heid van bevrijd Holland niet strookten met de
werkelijkheid. Die werkelijkheid was het eigen
belang van de Franse staat. Zo werden schepen
van patriotten die in Franse havens lagen inge
pikt, en uitgeweken patriotten kwamen in de ge
vangenis terecht. Toch maakte men zich afhanke
lijk van Frankrijk voor het realiseren van de eigen
revolutie.
De capitulatie
De coalitie tussen Oostenrijk en Engeland kon
niet verhinderen dat de Franse troepen opnieuw
de Zuidelijke Nederlanden konden veroveren,
nadat de 'levée en masse' een grote legermacht
onder bevel van Pichegru op de been had g ■-
bracht. Dan komt de strenge winter van
1794-1795. Zware ijsgang op de Schelde wet -
houdt de Fransen ervan om over te steken vant it
Zeeuws-Vlaanderen. Pichegru kiest de route ov r
land en kan in een flink tempo de bevroren riv -
ren oversteken en Holland bezetten. Prins Wille tl
V vertrekt naar Engeland. De Bataafse Republiek
wordt uitgeroepen. Pichegru kan nu vanuit 1 *t
noorden Zeeland onderwerpen.
Begin januari 1795 komen twee Fransen t it
Breskens te Vlissingen aan, met de mededeling
dat generaal Michaud last heeft Walcheren te be
zetten. Men besluit geen tegenstand te bieden g
zien de geringe defensieve kracht, maar zo ve 1
mogelijk uit de onderhandelingen te halen. Een
delegatie, bestaande uit Huyssen van Kattendijk
Schorer en Van Doorn, komt na een aantal vc -
geefse pogingen om de Schelde over te steken
eindelijk aan in Breskens en begint met te stellen
dat van capitulatie geen sprake kan zijn, omdat n
Parijs over vrede wordt onderhandeld. Nu ha 1-
den ook de patriotten een eigen delegatie n: r
Parijs gestuurd en Frankrijk uitgenodigd om m l
een flinke troepenmacht Nederland binnen te v. -
len. Dit is voor Michaud reden om voet bij stuk
te houden. Maar ook Pichegru stuurt iemand na ir
Vlissingen om Walcheren op te eisen. Uiteinde! k
wordt na terugkomst van de Zeeuwse delegat e
uit Breskens de capitulatie, ook namens Pichegr
getekend.
Heel belangrijk daarin is dat de regeringsvor: n
wordt gehandhaafd. Wel zullen er zes- a zeve; -
honderd man Franse troepen op Walcheren wo -
den gelegerd. Deze trekken op 6 februari 1795
Walcheren binnen. Maar het wordt nog erger: c
Franse bezetting wordt uitgebreid tot 3.000 ma