gf iootschapsverzami i.ingen
hiervan weer graag gebruik door het chronisch
tekort aan eigen plaatselijk wisselgeld. Omdat de
pr >ducten peper en kruidnagelen bij de 'kebon'
zo goedkoop waren en daar plaatselijk wisselgeld
ook ontbrak werden deze cashmunten daarvoor
ge rruikt: het basisprobleem in Indië dat zich tot
ve in de twintigste eeuw bleef manifesteren.
Ook India en Ceylon waren sponzen voor het
Europese goud en zilver door hun handelsover
schot in specerijen en textiel voor Azië en Patria,
da door de Compagnie in ruil daarvoor werd in
geslagen. Deze metaalstroom kwam in handen
van de shah, de moghuls, de sultan en de radja's
van India.
0) fortuinlijke afloop
Dt twee andere schepen 'Heuvel' (650 ton) en de
'Overnes' (1150 ton) kwamen in Batavia aan,
voor het schip 'Hollandia' (1150 ton) liep de
tocht onfortuinlijk af. Op 13 juli, tien dagen na
hei vertrek van de rede van Texel verging het
schip door een navigatiefout bij de Sorlings, en
strandde op het eiland Annet in het westelijke
deel van de Scilly Eilanden. Door de combinatie
van de deining van de Atlantische Oceaan en de
ro sbodem van de zee bij deze eilanden veran
derde het schip in wrakhout en verging het met
m n en muis. De schipper Jan Kelder what is in
a name) en zijn opperstuurman Jan Holst waren
ni zo onfortuinlijk om in korte tijd twee schepen
te verspelen. Hun eerste gezamenlijke stranding
w: s de retourvaart van de 'Horstendaal' (7142.1)
0| de kust tussen Callantsoog en Huisduinen in
het Buizengat op 18 september 1742, waarvan zij
werden vrijgesproken en ontlast, waarna zij weer
wt rden aangenomen door de Kamer van Amster
dam. Dit laatste schip (3158.1) van 850 ton van
de Kamer van Amsterdam was oorspronkelijk op
2 oktober 1739 in Amsterdam vertrokken naar
Batavia en ving haar retourreis (7142.1) op 19 ja-
ntari 1742 in Batavia aan met 313.545,- aan
gc ederen.
De 'Overnes' (7224.1) ging door naar China en
kv am behouden op de rede van Texel terug met
een lading die 593 069 - waard was. Voor de
'Heuvel' (7225.2), die nu voor de Kamer van Mid
delburg voer liep de thuisreis door onbekende
0( rzaak slecht af. Het schip werd tussen Batavia
er. de Kaap vermist met een lading ter waarde
van 151.405,-.
D icaton
Omdat tijdens scheepsrampen vaak schip, be
nt inning en lading in één klap vergingen en de
datum van vergaan vaak bekend was, kan
scheepsarcheologie dankbaar gebruik maken van
155
Afb. 2. Cashmunten uit China gebruikt in de binnenlandse
handel van Oost Indië. De koperen cash is speciaal ge
maakt voor Indië, omdat het gewicht lager ligt t.o.v. het
courante geld in China. Deze munt staat op naam van
Ch'eng Tsu, die regeerde van 1403-1424. De vier karakters
betekenen Yung-lo-t'ung-pao en in Japan werd deze Ei-
raku-sen genoemd (Mitchiner 3641).
vergane schepen om vondsten in een historische
context van een 'vondstcomplex' te plaatsen. Dit
geeft inlichtingen over de scheepsbouw, de la
ding en muntspeciën die meegenomen waren.
Scheepsarcheologen gaan niet in het wilde weg
schat graven, maar beginnen het onderzoek met
een archiefstudie en vaststelling van het eigen
domsrecht. Eigenaar van het failliet gegane bezit
der voc is de Staat der Nederlanden, die het fail
lissement in 1799 heeft overgenomen. Contracten
en afspraken zijn het begin van de survey op de
plaats waar het schip vermoedelijk is vergaan.
Scheepsarcheoloog Rex Cowan' is met zijn
duikteam in 1973 naar de Scilly Eilanden vertrok
ken voor een onderwateropgraving. Medio 1980
was ook de heer J. Valster als duiker bij deze op
gravingsberging aanwezig. Eén van de geborgen
Zilveren Rijders heeft de heer Valster kunnen te
rugkopen bij de concessiehouder van het wrak.
De munt heeft hij aan het numismatisch kabinet
'Marie de Man' van het Zeeuws Genootschap ge
schonken, als blijk van waardering.
Deze munt, een Ducaton van de provincie
Utrecht, is een stille getuige van een omvangrijke
determinatie der opgedoken munten door Rex
Cowan en Peter Marsden van de English
Heritageeen organisatie die te vergelijken is met
onze Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemon
derzoek (rob). Het opschrift van de munt is: vz.:
MO:NO.ARG con foe: BELG: PRO: TRAI. kz.: CONCOR
dia res parvae crescunt. 1742, zonder kabelrand
hoewel deze Ducatons sinds 1739 ter controle en
bestrijding van het snoeien van de munt met een
kabelrand of een bloemenrand werden afgele
verd. Zou dit een teken zijn van een snelle pro
ductie in korte tijd? De afkortingen op de voor
zijde geven aan dat het een 'nieuwe zilveren
munt' betreft Ovioneta Nova ARGentea) van de 'ge
confedereerde noordelijke (althans in Gallië) pro
vincie Utrecht' (coNFOKcleratarum BKi.cicarum pro-
vinciarum TRAjectina). De tekst op de keerzijde
betekent: 'Eendracht maakt ook de kleinen mach-
