DE SINT-PIETERSKERK TE MIDDELBURG 121 I.H. Vogel-Wessels Boer Jaarlijks trekt Middelburg duizenden toeristen. Niet verwonderlijk want Middelburg behoort tot de Top Tien van monumentensteden in Nederland, ondanks het feit dat zeer veel monumenten zijn verdwenen door oorlogsgeweld, het Duitse bombardement met daaropvolgende brand in 1940, en afbraak in de negentiende en twintigste eeuw. Op één van de in de negentiende eeuw verloren gegane monumenten, de Sint-Pieterskerk., zal in het onderstaande nader worden ingegaan. De Sint-Pieters- of Noordmonsterkerk Het silhouet van de stad Middelburg is vele eeu wen lang in niet onbelangrijke mate mede be paald geweest door de in 1834 afgebroken Sint- Pieterskerk. Deze kerk, ook wel Noordmonster en na de Reformatie Oude Kerk genoemd, lag eertijds aan het Oudekerkplein, het huidige Hof plein. Doordat zowel de archieven van de bur gerlijke als de kerkelijke gemeente grotendeels verloren zijn gegaan zijn er slechts summiere ge gevens over het kerkgebouw bekend. De kerk wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde van 1153' en is vanaf het begin een eigen kerk geweest van het rond 1048 gestichte kapittel van Sint-Pieter te Utrecht. Volgens Hen- derikx' kan het stichtingsjaar van de kerk gepreci seerd worden tot circa 1100 toen de oudste parochie van Walcheren, de Sint-Maartenskerk te Middelburg, gesplitst werd in twee gelijkwaardige delen: de Westmonster (Sint-Maartenskerk) en de Noordmonster (Sint-Pieterskerk). Rond het mid den van de twaalfde eeuw liggen er op Walche ren vijf parochiekerken waarvan vervolgens talrijke dochterparochies zijn afgesplitst. Zo is de Noordmonster de moederkerk van de parochies in het noordoosten van Walcheren, het noord westen van Zuid-Beveland, Wolfaartsdijk en Noord-Beveland. Het kapittel van Sint Pieter draagt in 1310 al zijn patronaats- en tiendrechten in Zeeland, dus ook die van de Noordmonster, over aan de graaf van Zeeland. Deze sticht in het jaar daarop in de Noordmonsterkerk een kapittel bestaande uit een deken en veertien kanunniken.5 Een paar jaar lang kathedraal Na de nieuwe kerkelijke indeling van 1559 wordt de Noordmonster in 1561 verheven tot kathedraal van het nieuwe bisdom Middelburg. Als bisschop wordt Nicolaas de Castro benoemd, die daar naast, om een jaarinkomen te hebben, het abbati- aat van de abdij te Middelburg krijgt toegewezen. Op 25 november 1561 kan kanunnik Maarten van Montfoort, pastoor te Naaldwijk, gemachtigde van De Castro, in diens naam de bisschopszetel in be zit nemen. In de Noordmonster wordt een plech tige hoogmis, voorafgegaan door een processie 'met crucen en vaenen', opgedragen.' De Castro, op 26 december 1561 te Mechelen tot bisschop gewijd, arriveert 3 januari 1562 te Middelburg. De volgende dag wordt in de versierde Noordmon ster een plechtige hoogmis opgedragen. Tijdens het beleg van Middelburg overlijdt De Castro, 16 mei 1573, aan de 'rode loop' (dysente rie) en wordt in het koor van 'zijn' kathedraal be graven.5 Zijn functies worden waargenomen door de groot-vicaris van de abdij, Johannes van Strije. Na de val van Middelburg in 1574 wijken de overgebleven leden van de abdijgemeenschap uit naar Antwerpen. Van Strije wordt in 1575 tot bis schop van Middelburg benoemd, maar daadwer kelijk heeft hij niet meer als zodanig kunnen functioneren. Overgang van katholiek naar protestant De van Vlaanderen naar Zeeland overgeslagen beeldenstorm begint te Middelburg op 22 augus tus 1566. Na in de Abdijkerk en de Westmonster flink te hebben huisgehouden trekken de beel denstormers naar de Noordmonster. De geeste lijkheid van deze kerk, inmiddels op de hoogte van de gang van zaken elders, heeft cle kostbaar heden zo veel mogelijk in veiligheid gebracht. De schade in de Noordmonsterkerk valt daardoor nogal mee. Alleen het sacramentshuisje, een hoog in het schip hangend Mariabeeld en vele documenten uit het kerkarchief worden vernield/' Drie dagen na de beeldenstorm preekt pastoor Hendrik van Os in zijn 'eigen kerk', de Noord monster, op 'het nyeuwe fatsoen'. Twee weken later worden op last van de stadsoverheid de ka tholieke diensten, onder leiding van een andere priester, hervat. Ruim een maand later komt het opnieuw tot ongeregeldheden. Tijdens de misvie ring in de Noordmonster dringt een groepje man nen zich naar voren en bedreigt de priester met de woorden 'verbuyt pape (verdraaid pastoor),

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 1999 | | pagina 3