ZEEUWSE
GEZICHT
HET ZEEUWSE GEZICHT
55
Henk van Hunnik
Als ik aan Zeeland denkdan zie ik Ziedaar, vrij naar Marsman, vrij naar een van de bekendste ge
dichten van de twintigste eeuw, het onderwerp van dit artikel. Omdat ik voorzitter hen van de stichting
Het Zeeuwse Gezicht (met hoofdletter!), die zich ten ten doel stelt aandacht te vragen voor de kwaliteit
van de vormgeving en van het beeld van Zeeland, voor de kwaliteit van onze omgeving. Als voorzitter
word je wel eens gevraagd: wat is dat, het Zeeuwse gezicht? Over de stichting volgt aan het slot van dit
artikel meer. Eerst de vraag: draagt onze omgeving een Zeeuws kostuum? Of gelden in Zeeland dezelfde
uitgangspunten voor architectuur, stedenbouw en landschap als elders in Nederland?
Een eerste verken n ing
Voor de meeste toeristen omvat het Zeeuwse ge
zicht vooral zon, zee en strand, allerlei attracties,
leuke stadjes en dorpen, enzovoort. Vraag je
door, dan komen vaak ook het landschap en de
rust als belangrijke punten naar voren. Rijks
bouwmeester Patijn schreef in de introductiefol
der van de stichting over het Zeeuwse gezicht
(1997): 'Als ik eraan denk, komen zeer vele ver
schillende gezichten naar boven. Weidse en meer
besloten landschappen, de Zeeuwse luchten, de
zeearmen met de Deltawerken, schitterende
boerderijen, de historische binnensteden. Gezich
ten die een enorme variatie in schaal laten zien
en vaak zeer dicht in eikaars nabijheid zijn gele
gen. Niet alleen maar mooie gezichten, ook - zo
als in heel Nederland - minder mooie of ronduit
verminkte gezichten'. De Zeeuwen zelf, waarover
verderop meer, zijn vooral gehecht aan hun ka
rakteristieke binnensteden en dorpskernen en
aan het samenspel van water en land. Zo heeft
wellicht iedereen zijn eigen Zeeland. Daarom
eerst enige beschouwingen over de betekenis
v an de omgeving voor architectuur, stedenbouw
en landschap.
Vitrivius
De Romeinse bouwheer Vitruvius schreef in de
tweede helft van de eerste eeuw voor Christus, in
navolging van de Grieken, dat onze ingrepen in
de omgeving beoordeeld moeten worden op
unctie, vorm en toekomstwaarde. Deze driede-
ing wordt nog steeds gehanteerd.
Functie betekent: kan men erin of ermee doen
wat men wil? Vorm duidt op het uiterlijk van een
gebouw of gebied (de 'belevingswaarde'). En bij
het begrip toekomstwaarde wordt de vraag ge
steld: wellicht zit het nu wel goed maar is dat
over x jaar nog zo? Overigens, in plaats van toe
komstwaarde wordt inmiddels ook wel de term
duurzaamheid gehanteerd, die mede betrekking
heeft op milieubeleid, de bestrijding aan de bron
van milieuvervuiling door nu en later zo weinig
mogelijk beslag te leggen op eindige middelen
als ruimte, grondstoffen, waaronder fossiele ener
gie, en de verwerkingsmogelijkheden van afval.
Het gaat om de relatie met cle aarde als ecosys
teem.
De functie legt ook de relatie met de omge
ving. Een gebouw met als functie zware industrie
situeert men niet in een woonwijk. Dat geeft te
veel hinder en belemmert ook die functie zelf.
Omgekeerd: woningen bouwt men het best op
enige afstand van milieubelastende activiteiten.
Afb. 1. Logo Stichting Het Zeeuwse Gezicht.