EEN VLISS1NGSE HAARD
135
tordeerde figuur ontstaat. Daarmee komt men op
de stijlfiguur van de 'figura serpentinata' (slangen
figuur), een typisch bij het maniërisme beho
rende manier van uitbeelden, met de figuur in
een gekunstelde, gedraaide houding die daardoor
fraai gevonden werd. In het maniërisme ontstond
ook een herwaardering van de al uit de Klassieke
Oudheid stammende stijlfiguur 'contraposto'.
Deze is eveneens terug te vinden in de figuren
van Geloof. Hoop en Liefde: het ene been is ge
strekt en draagt het gewicht, het andere been is
gebogen en draagt geen gewicht. De arm aan de
zijde van het gestrekte been is gebogen. Ook de
tegenstelling van het enerzijds afbeelden van een
verheven allegorische figuur met daartegenover
de - banale - afbeelding van bijvoorbeeld een
zaaiende boer hoort binnen het maniërisme thuis.
Deze opzettelijk aangebrachte asymmetrieën vor
men echter uiteindelijk een nieuw harmonisch
evenwicht. De afbeeldingen van Geloof, Hoop en
Liefde zijn dus duidelijk ontstaan binnen het ge
dachtegoed van het maniërisme. De maker van
de gravures, waaraan de afbeeldingen op de te
geltableaus ontleend zijn, kan men dan ook het
beste zoeken onder cle volgelingen van deze
kunstuiting. De zeer geraffineerde weergave van
de kostbaarheid van de kledingstoffen, pleit voor
Italië als plaats van ontstaan, het meest voor Ve
netië.
Hoewel de oorspronkelijke voorbeelden uit de
periode van het maniërisme zullen dateren, is
ook uit latere perioden invloed te bespeuren in
de tegeltableaus. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar in
het gebruik van parels. Parels waren in de vroege
Barokperiode uitzonderlijk populair en deden
toen in kostbaarheid beslist niet onder voor dia
manten. Het Geloof draagt parels om de nek en
als oorhangers. De al eerder geschetste 'Ant
werpse' Artemis draagt deze eveneens om de
nek, maar ook om haar pols en op haar voor
hoofd. Zij is bovendien getooid met een met pa
rels afgezet hoedje dat is geplaatst op haar lange
loshangende haar. De altijd wat matte schildering
van parels roept door de tere glans associaties op
met cle maan en het vrouwelijke. De strak ronde
vorm verwijst naar volmaaktheid. Parels symboli
seren geduld, zuiverheid en vrede. Door de door
zichtigheid van het materiaal staan ze tevens voor
tranen van verdriet of van vreugde.
De op de achtergrond van veel tableaus voor
komende tafereeltjes met een zaaiende boer en
een rivierlandschap doen arcadisch aan, maar
moeten bijbels geïnterpreteerd worden. Op het
tableau van het Geloof gaat het om de parabel
van de zaaier uit Matth. 13:3 (Mare. 4:4, Luc. 8:59.
Het zaad evangelie) valt deels in vruchtbare
aarde, deels op onvruchtbare grond en zal slechts
ontkiemen op de plek waar het ware geloof
heerst en de grond dus vruchtbaar is. Het schip
moet geïnterpreteerd worden als de Kerk, welke
Afb.7. 'Artemis', godin van de jacht, haardachterwandta-
bleau, blauw, 10/4, waarschijnlijk oorspronkelijk 12/4 of
13/4. Collectie Museum Vleeshuis, Antwerpen. Afbeelding
uit Joliet (1996).
over de zee het aardse leven) op weg is naar
zijn thuishaven het hiernamaals).
Het Vlissingse tegeltableau van de Hoope is
helaas incompleet, maar van één tegel kan ver
moed worden dat de figuur geplaatst is geweest
tegen cle achtergrond van een landschap, net zo
als op het Vlissingse tableau van het Geloof. Dit
zal naar analogie van het Antwerpse tableau van
het Geloof waarschijnlijk een waterlandschapje
met boot zijn geweest. Door het forse schaalver-
schil tussen de grote hoofdfiguren op de voor
grond en de kleine afbeeldingen op de achter
grond, lijkt het op de tableaus in Antwerpen en
op het tableau Geloof in Vlissingen of de allego
rische figuren op een verhoging in het landschap
staan.
Net als de tableaus in Antwerpen en Delft zijn
de tableaus van Geloof en Hoop uit Vlissingen
drie tegels breed. Dergelijke tableaus bestonden
ook in een breedte van vijf tegels.21 Al deze prak-
