136
EEN VLISSINGSE HAARD
Afb.8. Detail uit het tableau 'Geloof: de zaaiende boer
(Matth. 13:3). Collectie Stedelijk Museum Vlissingen.
tisch identieke Geloof-tableaus zijn hoogstwaar
schijnlijk in een Rotterdamse plateelbakkerij ver
vaardigd.- De tableaus Geloof en Hoop te Vlis
singen zijn in hun huidige voorkomen ieder elf
tegels hoog.23 Op grond van vergelijking met de
tableaus in het Museum Lambert van Meerten te
Delft en de tableaus in het Vleeshuis te Antwer
pen, waarbij overigens bij deze laatste wel een
tekstband aan de onderzijde toegevoegd moet
worden, kan vermoed worden dat de tableaus
Hoop en Geloof te Vlissingen oorspronkelijk ook
dertien tegels hoog zijn geweest. Daarom is op
deze beide tableaus een voorgrond van twee te
gels hoog toegevoegd met plantjes, die met be
hulp van computerreconstructie overgenomen is
van de tableaus Geloof en Hoop van het Museum
Vleeshuis te Antwerpen. De kleine bladplantjes
worden vaker op de tegeltableaus voor de haard-
achterwanden aangetroffen. Op het Antwerpse
Geloof-tableau is de tegel midden onder overi
gens een kwartslag gedraaid ingemetseld. Dit is
in de reconstructie hersteld. De tableaus Geloof
en Hoop hebben door deze toevoeging weer hun
waarschijnlijk oorspronkelijke hoogte van dertien
tegels teruggekregen. Het blijft natuurlijk wachten
tot één van de tegels van de Vlissingse tableaus
loslaat, zodat na het verwijderen van kalk- en
lijmresten, de achterkant bekeken kan worden.
De daarop aanwezige cijfers en letters zouden
het bewijs kunnen leveren dat de reconstructie
juist is.
Tot slot van de reconstructie is de aan zijn bo
venzijde onderbroken renaissanceboog van het
Hoope-tableau aangevuld met de tegel die zich
op dezelfde plaats bevindt in het tableau van het
Geloof. De vanaf onderen te tellen vierde tot en
met de zesde tegelrij van het Vlissingse tableau
Hoope zijn vervangen door de overeenkomstige
tegelrijen van het Antwerpse Hoop-tableau. De
ontbrekende linker en rechter tegel van de tekst
band van het Vlissingse Hoope-tableau zijn over
genomen van het Vlissingse Geloof-tableau.
Conclusie
In het voorgaande is geprobeerd een complete,
vroege Rotterdamse achterwand met blauwe te
gelpilasters te reconstrueren uit materiaal dat ver
spreid aanwezig was in het depot van het Stede
lijk Museum te Vlissingen. Hierbij werden de
ontbrekende delen aangevuld met van elders af
komstige tegels. Helaas is hierbij niet duidelijk
geworden welke tegels zich in de pilasters be
vonden tussen de in het midden geplaatste torso
en het aan de onderzijde gelegen 'Franse tuintje'.
Aangenomen mag worden dat zich op deze
plaats een naar beneden verjongende en gecan
neleerde zuilschacht heeft bevonden. Dergelijke
tegelpilasters vormen in een open haard de linker
en rechter begrenzing van de haardachterwand
en behoren geplaatst te zijn precies onder de zij
wand van de schouwboezem.
Tegen het einde van het eerste kwart van de
zeventiende eeuw werden tussen twee van der
gelijke tegelpilasters soms grote tegeltableaus in
de haardachterwand aangebracht.2' Deze tableaus
waren net als de pilasters meestal dertien tegels
hoog en direct vanaf het vloerniveau gezet. De
breedte varieerde van drie tot zes tegels. In de
haardachterwand bevonden deze tegeltableaus
zich binnen zandstenen kariatiden of hun substi
tuten, de blauwgekleurde tegelpilasters van een
rij breed. De tableaus waren altijd links en rechts
geplaatst van een in de muur uitgespaarde haard-
nis, die opgevuld was met metselwerk of gedeel
telijk bekleed was met roodgebakken haardste-
nen. De twee tableaus in een haard waren altijd
eikaars pendant: hun voorstellingen waren aan
elkaar gelieerd.
Door de ontbrekende delen van de in het de
pot van het Stedelijk Museum te Vlissingen be
waarde tableaus van Geloof en Hoop aan te vul
len met delen van de uit dezelfde tegelbakkerij
afkomstige, maar iets eerder gemaakte tableaus
van Geloof en Hoop uit het Vleeshuis te Antwer
pen, en deze te plaatsen tussen de gereconstru
eerde tegelpilasters, was het mogelijk te komen
tot een volledige reconstructie van een betegelde
haardachterwand. In de rookbaan werden haard-
