ren vlissingse haard
139
het Historisch Museum Rotterdam, Van Geloof-ta-
bleaus zijn slechts één of enkele tegels aanwezig
in de verzamelingen van het Historisch Museum
Rotterdam en het Nederlands Tegelmuseum Ot-
terlo, in de verzameling-Van den Berge en in een
kunsthandel in Amsterdam.
16. Sponsen worden met twee of drie tegelijk ge
maakt door ze voor het doorprikken aan elkaar
te bevestigen met een of meer spelden. Een
spons wordt eenzijdig gebruikt en is na duizend
tot tweeduizend keer gebruikt te zijn, versleten
(Pluis, 1997). De spons wordt gelegd op de nog
ongeglazuurde tegel (biscuit). Door nu krachtig
met een met houtskoolpoeder gevuld buideltje te
kloppen op de spons, wordt de tekening in de
vorm van zwarte puntjes op cle tegel zichtbaar.
De schilder kan nu gemakkelijk de omtreklijnen
van de figuur schilderen en daarna cle schaduw
partijen uit de vrije hand invullen.
17. Er zijn vier gedateerde Hoop- of Geloof-ta-
bleaus bekend. Steeds betreft het een fragmenta
risch bewaard tableau van slechts één of enkele
tegels: Geloof-1624 (Ott.), 1614-G (-eloof, hmr),
Hoop-1630 (hmr); op alle drie de tegels bevindt
de tekst zich tussen horizontale blauwe stre
pen. Tot slot nog Hoop-1622 (hmr), met de tekst
eveneens tussen horizontale lijnen, maar nu met
eronder en erboven een begrenzing van een rol
werk-cartouche. (Ott. Nederlands Tegelmuseum
Otterlo, hmr Historisch Museum Rotterdam.)
18. Van den Berge (1998)
19- Opmerkelijk genoeg wordt voor de allegori
sche voorstelling zelden een mannelijke figuur
gebruikt. In de beeldende kunst heeft men perso
nificaties gemaakt van de Lente, Dood, Armoede,
Vrede, Geluk, maar ook van Azië en Afrika. In dit
kader passen ook Hoop, Geloof en Caritas.
20. Laarhoven.
21. In de collectie van de schrijver is een tegel
aanwezig met het hoofd van een vrouwenfiguur,
afkomstig uit een Geloof-tableau. De tegel draagt
op de achterzijde, naast bovenaan een moeilijk te
identificeren letter, onderaan het cijfer 53- Dit
houdt in dat het oorspronkelijke haardtableau
waar deze tegel toe behoorde, vijf tegels breed is
geweest en dertien tegels hoog. Men kan dit zelf
afleiden als men rekening houdt met de gege
vens dat van een tableau van dertien tegels hoog
de hoofdtegel meestal op de elfde regel voor
komt en dat de Rotterdamse plateelschilders hun
tableaus nummerden van onderen naar boven en
van rechts naar links. Dus bij een vijf tegels breed
tableau komt dan op de elfde regel van onderen,
op de derde positie vanaf links, de tegel met het
rugnummer 53 terecht. De nummers 51 en 52
rechts van de hoofdtegel, de nummers 54 en 55
links. Een beter voorbeeld van 'ab uno disce om-
nes' leer uit één ze allen kennen) is niet te ge
ven. De op de achterzijde van deze tegel voorko
mende typische wijze van noteren van letter en
cijfer, vertelt ons tevens met zekerheid dat dit ta
bleau en waarschijnlijk ook de andere praktisch
identieke Geloof-tableaus in een Rotterdamse
plateelbakkerij zijn gemaakt.
22. Recent konden door nauwkeurige bestude
ring fragmentarisch bewaarde haardachterwand-
tableaus van Scipio en Hannibal afkomstig uit de
Nederstraat te Middelburg, door hun geheel an
dere wijze van weergave van letters en cijfers op
de achterkanten van de tegels worden toege
schreven aan 'een plateelbakkerij buiten Rotter
dam' (Van den Berge, 2000).
23. Eigenlijk is pas met zekerheid een uitspraak
te doen over hoe hoog en hoe breed deze haard-
tableaus nu precies zijn na een nauwkeurige stu
die van de altijd op cle achterkant geschreven let
ters en cijfers. In musea zijn de meeste tableaus
echter ingemetseld of, net als die in het depot
van het Stedelijk Museum Vlissingen, op ouder
wetse wijze in gips ingebed of in een houten lijst
gevat. Daarmee zijn de achterkanten niet meer
voor nadere inspectie toegankelijk. We zullen
voor een studie van de tegelachterkanten daarom
teiug moeten vallen op de enkele losse tegels,
deels nog aanwezig in de depots van musea,
maar voor een groot deel vooral in het bezit van
particuliere tegelverzamelaars.
24. Geloof-LIoop zijn maar één paar van de vele
verschillende tegeltableauparen die door plateel
bakkerijen in het tweede kwart van de zeven
tiende eeuw gemaakt zijn. Alleen al op Walche
ren werden de volgende paren aangetroffen:
Geloof-Hoop (Vlissingen), Maurits-Frederik Hen
drik (Vlissingen en Middelburg), Frederik Hen-
drik-Amalia van Solms (Middelburg) en tweemaal
Hannibal-Scipio. Het fraaist bewaard gebleven
tableaupaar is dat van Hannibal en Scipio in de
kamer van het College van B en W in het stad
huis van Middelburg, daar geplaatst tijdens de
restauratie na het bombardement in mei 1940.
25. Graafstal.
