152
boekbesprekingen
Karei Bostoen, Het Album J. Rotarii. Tekstuitgave
van het werk van Johan Radermacher de Oude
1538-1617Met medewerking van C.A. Bin-
nerts-Kluyver, C.J.E.J. Hattink en A.M. van Lyn-
den-de Bruine. Uitgeverij Verloren, Utrecht 1999-
118 blz. ISBN 90-6550-047-2. Prijs: 36,25.
Johan Radermacher de Oude Rotarius noemt hij
zich in het Latijn) heeft enkele door hem geschre
ven gelegenheidsgedichten bewaard in een al
bum. Hierin verzamelde hij ook aan hem gerichte
brieven van vrienden en verder van alles wat hij
de moeite van het bewaren waard vond. De in
houd is dus nogal gevarieerd. Het album bevat
tevens enkele bijdragen en aantekeningen die
door anderen na de dood van Radermacher in
1617 zijn toegevoegd. Daarna is het niet meer
aangevuld of bewerkt. De aanvankelijk losse bla
den zijn later wel gebonden en hebben daardoor
een vaste volgorde gekregen. Het album werd
door Rademachers nakomelingen bewaard. Uit
eindelijk kwam het terecht in het Historisch Mu-
suem van Gent en nu bevindt het zich in de Uni
versiteitsbibliotheek in deze plaats.
De tekstuitgave van Bostoen en zijn medewer
kers omvat dat deel van het album dat voorna
melijk door Radermacher zelf is geschreven. De
teksten, die voor meer dan de helft in het Latijn
zijn geschreven, zijn in kopie afgedrukt. Naast
iedere kopie staat een weergave in moderne
drukletters. De teksten worden in een apart com
mentaargedeelte behandeld en het Latijn wordt
vertaald of in verkorte vorm geparafraseerd.
Het aantal teksten dat als werk van Raderma
cher beschouwd kan worden, blijkt erg klein te
zijn. De kopieën vullen bij elkaar slechts 23 blad
zijden in deze tekstuitgave. Op sommige daarvan
staan bovendien slechts enkele regels, terwijl ook
enkele bijdragen niet van Radermacher zelf zijn.
De inhoud bestaat onder meer uit een be
knopte kroniek van geboorten, huwelijken en
sterfgevallen binnen de familie, Latijnse gedichten
van christelijke of moraliserende aard, ontwerpen
van grafschriften en een negental deviezen op
messen. Daarnaast wordt een grote plaats inge
nomen door een hevige, in het Nederlands ge
schreven polemiek in dichtvorm tegen een predi
kant die bij een huwelijksfeest een ons onbekend
echtpaar te 'onkuys' had toegesproken. Eén ge
dicht in Latijnse hexameters is een bewerking van
het verhaal over de zondares die de voeten van
Jezus wast (Lucas 7). De bewerking is inhoudelijk
niet verrassend, maar getuigt, net als de andere
bijdragen in het Latijn, wel van een grote kennis
van deze taal. De teksten geven verder een goed
beeld van wat deze ontwikkelde man voor zich
zelf belangrijk vond.
Behalve het gedicht tegen de onkuise predi
kant, dat hij uit verontwaardiging naar de drukker
bracht, heeft Radermacher de teksten niet zelf uit
gegeven. Het album, dat hij wel door vrienden
liet inzien, had een privé-karakter. In zijn vrien
denkring waren er meer die er een dergelijk al
bum, waarin zij ook bijdragen van elkaar bewaar
den, op nahielden.
Aan de tekstuitgave is door Bostoen en zijn
mede-auteurs heel veel werk besteed. Dit heeft
geresulteerd in een overzichtelijk, duidelijk en
goed verzorgd geheel. De commissie voor op
drachten op het gebied van de geschiedenis van
de Nederlandse letterkunde heeft het onderzoek
voor een deel gesubsidieerd. Gezien het sociaal-
culturele belang dat aan dit soort albums kan
worden gehecht, is het nuttig dat het is uitgege
ven. Jammer dat het album zo weinig persoon
lijke bijdragen van Radermacher kon bevatten.
Kan er eigenlijk wel met recht gesproken worden
van het werk van Radermacher? Deze term sugge
reert een heleboel, wat in feite niet voorhanden
is.
In 1998 hebben Bostoen en zijn mede-auteurs
een biografische schets over Radermacher gepu
bliceerd, vooral gebaseerd op de gegevens uit
het album. Dit boek met de titel Bonis in Bonum;
Johan Radermacher de Oude, humanist en koop
manis uitgebreid besproken door F.F.X. Smul
ders in Zeeland 7/4 1998. Het loont de moeite
deze bespreking erop na te lezen. De voor de
hand liggende vraag is: wat maakt nu dit album
in zijn geheel interessant? Radermacher groeide
op in Aken, was koopman en handelaar in Ant
werpen, waarvandaan hij, vanwege zijn gerefor
meerde geloofsovertuiging, uitweek naar Aken en
tenslotte naar Middelburg. Uit het album blijkt dat
hij contacten had met de maatschappelijke elite
van zijn tijd, onder meer met Jan van der Does,
de verdediger van Leiden tijdens het beleg van
1574 en eerste curator van de Leidse universiteit,
en met Philippus van Landsbergen. Mede door de
bijdragen van vooraanstaande vrienden en tijdge
noten is het album als het ware een ongeschon
den tot ons gekomen tijdscapsule. Radermacher
wordt overigens ook beschouwd als de auteur
van de oudste Nederlandse grammatica. Hierover
publiceerde Bostoen in Archief 1984.
A. Molendijk
Peter Louwerse en Anton Sinke, Een cent van 't
blad. Leven en werken in vooroorlogs Walcheren.
De Koperen Tuin, Goes 2000. 190 blz., geïllus
treerd met meer dan honderd zwart-wit foto's.
isbn 90-76815-02-X. Prijs: 37,50.
Dit prachtige boek van journalist Louwerse en
grafisch ontwerper Sinke is niet alleen een eerbe
toon aan een generatie die aan het uitsterven is
(de negen geïnterviewden zijn geboren tussen
1905 en 1915), maar ook een waardevolle bron
