48
SCHOTSE RECHTSPRAAK
All). 1. Gezicht op Veere, eind 17e eeuw. za, coll. kzgw, Zelandia Ulustrata 11-991.
Het voordeel voor een stad om zo'n monopolie
te bemachtigen, was dat het een grote aantrek
kingskracht op kooplieden uitoefende en dus de
bloei van de handel bevorderde. Vandaar dat er
altijd hevig is gestreden om het zogeheten 'sta
pelcontract'. Brugge bezat eerder het stapelrecht.
Door de verzanding van het Zwin moest er ech
ter een andere haven worden gezocht." iMet
name Middelburg, Antwerpen en Veere werden
geduchte concurrenten van elkaar.
De vraag hoe deze steden trachtten het con
tract in de wacht te slepen, laat zich gemakkelijk
beantwoorden: Voor wat, hoort wat. Tegenover
het verkrijgen van het monopolie stelden de
steden de Schotten privileges in het vooruitzicht
en werden behoorlijke geldbedragen geboden.
Kortom, de 'gebruikelijke' taferelen die zich he
den ten dage afspelen bij de strijd de Olympische
Spelen of het Wereldkampioenschap Voetbal in
huis te halen. Aanvankelijk leek Veere de strijd
met Middelburg, dat in 1522 het contract in de
wacht had gesleept, te verliezen.12 Veere bood ge
zien zijn grootte en ligging een aantal voordelen.
Zo had het een goede haven die gemakkelijk en
vooral veilig voor zeilschepen vanuit Schotland te
bereiken was. Tussen 1488 en 1558 lag de oor
logsvloot bovendien in Veere, de zetel van de
Admiraliteit. Een ander voordeel was dat de
Schotse gemeenschap in een kleine stad als Veere
meer invloed kon uitoefenen; in Middelburg was
de kans groot te worden overschaduwd door de
Engelse kolonie. Maar vanwege het aantal privile
ges dat Middelburg bood, gaven de Schotse
kooplieden in eerste instantie toch de voorkeur
aan deze stad. Daar kwam bij dat Middelburg
zich borg stelde met een aanzienlijk bedrag voor
zowel de reeds toegekende privileges als de in
het vooruitzicht gestelde. Het leek er dan ook op
dat Middelburg het contract zou houden. Op het
laatste moment keerde het tij echter ten gunste
van Veere, onder meer dankzij de persoonlijke
bemoeienis van Maximiliaan van Bourgondië,
heer van Veere. Binnen een week na de laatste
pogingen van Middelburg werd voor de magistra
ten te Edinburgh de beslissende brief van Jacobus
v, koning van Schotland, voorgelezen: het stapel
contract werd gesloten tussen de magistraten van
Veere en de 'Convention of Royal Burghs'. Vanaf
dat moment, 1541, zou Veere gedurende tweeën
halve eeuw, met slechts twee korte onderbrekin
gen, het monopolie behouden.13 Nadat in 1795 de
leuzen van vrijheid, gelijkheid en broederschap
ook in Veere weerklank hadden gevonden,
kwam een einde aan de voorrechten van de
Schotten. In 1799 zegevierde de vrijhandel en
was het afgelopen met de Schotse stapel in
Veere.
Privileges voor de Schotten
De contracten tussen Veere en de Conventie wer
den herhaaldelijk vernieuwd. De diverse stapel
contracten die bewaard zijn gebleven, laten zien
welke privileges zoal werden verleend." De
Schotse kooplieden hoefden geen tolgelden, in
voerrechten of enige andere belastingen aan de
stad Veere te betalen. De Schotten kregen een ei
gen kerk met een kerkhof en predikant. Voorts
werd het Veerse Gat ten behoeve van de veilig
heid voor de Schotse schepen bebakend en wer
den er loodsen aangewezen. Voor deze schepen
werd een deel van de Kaai gereserveerd: de
Schotten zou bij het aanleggen te allen tijde voor
rang worden verleend. Een groot aantal wagens
en arbeiders werd ter beschikking gesteld en de
havenmeester moest de Schotten alle mogelijke
medewerking verlenen. Kelders en andere op
slagruimten konden tegen een redelijke prijs wor
den gehuurd. Indien de schepen werden overval
len door piraten of in andere problemen verzeild
raakten, zou onmiddellijk hulp worden geboden
en alles in het werk worden gesteld om de goe
deren terug te krijgen. Zou er oorlog uitbreken
tussen de koning van Groot-Brittannië en de Ver
enigde Provinciën, dan werd aan de leden van de
Schotse stapel bescherming geboden tot zes
maanden na de publicatie van de oorlogsverkla-
