NATUURKUNDIG GENOOTSCHAP
89
Noten
1. Zie voor de geschiedenis van het Natuurkun
dig Gezelschap Middelburg: D. Schoute, 'De ge
schiedenis van het Natuurkundig Gezelschap te
Middelburg'. In: Archief, mededelingen van het
Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen 1923, 1-34; W.S.S. van Benthem Jutting,
'Lotgevallen van het Natuurkundig Gezelschap te
Middelburg in de 19' en 20' eeuw'. In: Archief,
mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Ge
nootschap der Wetenschappen 1972 1973,
15-42; H.J. Zuidervaart, Van 'Konstgenoten' en
Hemelse Fenomenen. Nederlandse Sterrenkunde
in de Achttiende Eeuw. Rotterdam 1999, 392-398;
H.J. Zuidervaart, 'Mr. Johan Adriaen van de Perre
1738-1790). Portret van een Zeeuws regent, me
cenas en liefhebber van nuttige wetenschappen'.
In; Archief, mededelingen van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1983,
1-169, in het bijzonder hoofdstuk vier.
2. Zie voor het Natuurkundig Genootschap der
Dames de literatuur genoemd in de noot 1, als
mede: E. Cohen en W.A.T. Cohen-de Meester,
'Het Natuurkundig Genootschap der Dames
(1785-1887)'. Chemisch Weekblad 39 (1942) 246,
en: Zeeuws Archief, Archief Natuurkundig Gezel
schap, Inventaris van het archief van het Natuur
kundig Gezelschap (1780-1980), Middelburg
1981. In het bijzonder het aanhangsel over het
Natuurkundig Genootschap der Dames (1785-
1887).
3. Het woord 'savante' had een negatieve klank,
vooral doordat de vooroordelen ten aanzien van
geletterde vrouwen in de tijdschriften van die tijd
uitgebreid aan de orde werden gesteld. Een ge
leerde vrouw zou een slechte echtgenote en
moeder zijn. De kansen van een goed opgeleide
jonge vrouw op de huwelijksmarkt zouden door
haar kennis aanzienlijk verkleind worden. Zie: D.
Sturkenboom, Spectators van Hartstocht. Sekse en
emotionele cultuur in de achttiende eeuw. Hilver
sum 1998, 187-193.
4. Zuidervaart, 'Van de Perre', 37, zie noot 1.
5. Christoph Hendrik Diederik Ballot (1741—
1797) was docerend lid van het Natuurkundig
Gezelschap te Middelburg, waar hij regelmatig
verhandelingen hield voor de herenleden.
6. J.A. Noliet, Natuurkundige Lessen, door Proef-
neemingen bevestigd, Tot opheldering van allerley
dagelyks voorkomende Zaaken. Zes delen. Am
sterdam 1759-1767. Nederlandse vertaling van
Noliets' Legons de Physique expérimentale, Paris
1743-1748, en nadien vele malen herdrukt.
7. Wetten van het Natuurkundig Genootschap
door eenige Dames opgericht binnen Middelburg,
den 6. Augustus 1785 finaal gearresteerd en be
krachtigd in derzelver eerste algemeene Bijeen
komst, op den 9. november daar aanvolgende.
Middelburg z.j. (1785). Fotokopie in Archief Na
tuurkundig Gezelschap, zie noot 2.
8. Afgedrukt in: Van Benthem Jutting, 'Lotgeval
len', zie noot 1.
9. J. Bots, Tussen Descartes en Darwin. Geloof
en Natuurwetenschap in de achttiende eeuw in
Nederland. Assen 1972.
10. A.M. Schuurman was de eerste vrouw die in
Nederland colleges volgde aan een universiteit
(Utrecht), achter een scherm, onzichtbaar voor de
heren studenten. Schuurman kende twaalf talen
en hield zich bezig met diverse wetenschappen,
zoals theologie, filosofie, geneeskunde en bota
nie. Zij onderhield, zowel nationaal als internatio
naal, contacten met diverse intellectuele geestver
wanten. Zie over A.M. Schuurman: R. Schenke-
veld-van der Dussen (red.), Met en zonder Lau
werkrans. Amsterdam 1997, 208-212; M.S. Merian
determineerde insecten en bloemen en maakte
gedetailleerde afbeeldingen van hetgeen zij ge
vonden had. Zij is vooral bekend geworden door
haar studie op het gebied van de insecten in Suri
name. Zij bezocht dit land en ging de wildernis
in om insecten te verzamelen en te determineren.
Vergelijk: K. Wettengl (eindred.), Maria Sibylla
Merian 1647-1717. Kunstenares en natuuron
derzoekster. Haarlem 1998.
11. Aanspraak afgedrukt achter Wetten van het
Natuurkundig Genootschap door eenige Dames
opgericht, zie noot 2 en 7.
12. Zeeuws Archief, G.F. Sandberg, Inventaris
van het archief van loet Koninklijk. Zeeuwsch Ge
nootschap der Wetenschappen, 1769-1969, 271;
Zie lijst met data en gebeurtenissen van het ge
nootschap opgemaakt in 1887 door de presidente
mejuffrouw A.H. Luteyn, afgedrukt in: Van Bent
hem Jutting, 'Lotgevallen', zie noot 1.
13. Van Benthem Jutting, 'Lotgevallen', 24, zie
noot 1.
14. Zuidervaart, 'Van de Perre', 52, zie noot 1.
15. Aan de strijd tussen de prinsgezinden en pa
triotten was een einde gekomen door het ingrij
pen van het Pruisische leger, waardoor Willem v
als stadhouder terug kon keren naar Den Haag
om verder orde op zaken te stellen; Universiteits
bibliotheek Amsterdam 077-1065, Aanspraken bij
het overbrengen der vergadering van het Natuur
kundig Genootschap der Dames in hel nieuw op-
gerichtte Musaeum Medioburgense, Middelburg
1787, 1.
16. De patriotten vormden in het Oranjegezinde
Zeeland weliswaar een minderheidsgroepering,
maar ondanks de inmenging van de Pruisische
troepen in Holland en Utrecht en de herstelde
orde daar, was raadspensionaris Van de Spiegel
er niet gerust op dat de patriotten zich in Zeeland
van het politieke toneel zouden terugtrekken.
Aangezien de stadhouder er beschikte over een
trouwe aanhang, zowel onder de bevolking als
