genootschapsverzamelingen
109
gen. In mijn fantasie zie ik de Hilversumse stads-
ar hitect Dudok zo onder de indruk raken van de
Middelburgse gele siersteen, dat hij de stad volzet
m 't gele gebouwen, tot aan het stadhuis toe. He
la s kan hij dan niet meer in Middelburg terecht:
'De Suzanna Johanna' is dan al opgeheven.
Wat Middelburg betreft is bekend dat een
ki eekschool is gebouwd met steen uit de ovens
v; n 'De Suzanna Johanna'. Dat kan echter niet
di t aan de Herengracht zijn, noch die aan de
Lange Noordstraat. Het pand aan de Koepoort
straat 4 zou - naar verluidt - ook uit de gele
steen van 'De Suzanna Johanna' zijn opgetrok-
kt n. Dit pand stamt uit 1908, ruim tien jaar na de
sluiting van de fabriek. Het zou daarom slechts
kunnen gaan om restantpartijen steen van 'De Su-
zanna Johanna', die pas laat hun bestemming
v< inden.
Overigens is 'De Suzanna Johanna' niet de
erige steenfabriek op Walcheren geweest. Ook
'De Nijverheidsvereniging' produceert tussen
1874 en 1920 bakstenen, aan de Oude Haven aan
de Nieuwlandseweg. Deze vereniging houdt zich
eveneens bezig met garnalenvisserij en de bouw
ei exploitatie van woningen. Over 'core-business'
g< 'Sproken!
Si >omsteenfabriek 'De Suzanna Johanna
Ir dit artikel zullen we ons beperken tot de ge
schiedenis van 'De Suzanna Johanna'. De eige-
Afb.2. De Steenbakkerij 'De Suzanna Johanna' circa. 1885. za,
naar van een chocoladefabriek aan de Middel
burgse Korte Noordstraat en van een fabriek in
witte aalbessenwijn, Marinus Fak Brouwer, had
een zoon, Jan Francois, die in 1878 van de ge
meente Middelburg een stuk grond pachtte voor
de periode van veertig jaar. Dat perceel is gele
gen in de bedding van het voormalige kanaal tus
sen Middelburg en een arm van het Sloe bij
Nieuw- en Sint Joosland, ter hoogte van het thans
aanwezige viaduct over de A58. Daar wordt 'De
Suzanna Johanna' gevestigd.
Er zijn twee foto's van het bedrijf bewaard ge
bleven.- Vanaf de oude kanaaldijk zien we in zui
delijke richting een gebouwtje waarin de stoom
machine van 8 pk functioneert. Deze drijft twee
steenmachines aan die de klei in blokken persen.
Op de voorgrond zijn werknemers bezig stenen
te drogen te leggen. Op de andere foto zijn enige
van de vijf langgerekte droogstellingen zichtbaar.
Uit een kadastrale kaart blijkt dat het om een roy
aal opgezet bedrijf gaat.' Blijkens de gemeente
verslagen uit de productieperiode (1879-1895) is
het bedrijf in staat jaarlijks drie miljoen bakstenen
te produceren. Dat is bijna vijfmaal zoveel als de
concurrent, 'De Nijverheidsvereniging'. De disser
tatie van G.B. Janssen geeft aan dat 'De Suzanna
Johanna' 0,3% van de landelijke productie kan le
veren.' Janssen becijfert de Zeeuwse productie op
vier miljoen stenen. 'De Suzanna Johanna' is dus
goed voor 75% van de Zeeuwse productie!
De benodigde klei mag blijkens de pachtover
eenkomst gestoken worden uit de gepachte per-
kzgw, Zei.111. n-794a
