116
BOEKBESPREKINGEN
van de pop-art een schilderkunstig vakmanschap
terugbracht dat sinds Van Eijck en de Leidse Fijn
schilders niet meer was vertoond. Surrealisten als
Dali en magisch realisten als Willink werden
vanaf de jaren zeventig met grote tentoonstellin
gen geëerd. Een modern fijnschilder als Helman
tel exposeerde nog niet zo lang geleden in het
uitgebreide Rembrandthuis en glossy tijdschriften
als Tableau staan vol van dit soort 'Helmantels'
die vaak direct vanaf de ezel kunnen worden ver
kocht. Aan een oude meester als Gerrit Dou werd
in het Mauritshuis een overzichtstentoonstelling
gewijd en op de expositie van Beatrix in het Ste
delijk nam het Willinkportret van haar moeder
een bijzondere plaats in. Het gaat niet zo slecht
met de fijnschilderkunst en diverse vormen van
realisme. Integendeel. Goed, op Biënnales en
Documenta's ziet de kunst van vandaag er heel
anders uit, maar waarom zou een integere kun
stenaar persé de zegen willen hebben van een
officiële kunstpaus en alleen willen exposeren in
een gesubsidieerde kunsttempel? Het is toch juist
een aardige gedachte dat al die hectisch speu
rende kunstbonzen - om een nieuwe Van Gogh
vooral niet te missen - de meest vreemde en on
voldragen producten hun kunstpaleizen binnen
slepen en dan juist in hun gretigheid om de
nieuwste trouvailles te omhelzen, de kleine juwe
len missen en zo alweer hun Van Gogh over het
hoofd zullen zien. Een nestor in de schilderkunst
als Piet Rijken, die zoveel stijlen en modes aan
zich voorbij heeft zien trekken, weet voor zich
zelf heel goed wat waardevol is. Die zit niet te
springen om welwillende directeuren die zijn glo
rie uitgorgelen. Die weet dat de tijd duurzamer
lauweren uitreikt.
Ronald Guldenmund
Johan J. de Koning, Radicaal modern. Het werk
van architect Piet Götzen. Deel 14 in de serie
Zeeuwse Katernen. Middelburg 2001. 48 blz.,
geïllustreerd. Prijs: 19,50.
Zijn naam is bij weinigen bekend, maar wie de
nieuwste uitgave in de reeks Zeeuwse Katernen
doorbladert, herkent de werken van architect Piet
Götzen onmiddellijk. Vanaf 1946 tot zijn dood in
1977 was Götzen in Zeeland actief Vooral op
Walcheren drukte hij als 'moderne' architect zijn
stempel op zowel woningbouw als gebouwen
met een openbaar, utilitair karakter. De schouw
burg en de voormalige City-bioscoop in Middel
burg, de Bouwen Ewoutschool in Vlissingen, het
zijn opvallende gebouwen in het oeuvre van
deze architect. De ontwerpen voor woningbouw
projecten waren echter hoofdzaak. De naoor
logse uitbreidingsplannen van onder meer Mid
delburg en Souburg gaven hem daartoe alle gele
genheid.
In het boekje, dat met een korte biografie be
gint, leidt auteur Johan de Koning de lezer lang:
de grote woningprojecten, de losse villa's, de
winkels en de overige, meer complexe ontwer
pen die op de tekentafel van Götzen ontstonden
Duidelijk wordt dat de autodidact Götzen zich
ontwikkelde tot een vernieuwend architect. De
eerste tekenen daarvan vertoonden zijn grote wo
ningbouwprojecten uit de jaren vijftig, die ei
vooral op waren gericht in korte tijd grote aantal
len woningen te realiseren. Vanaf het begin var
cle jaren zestig werden zijn ontwerpen steeds mo
derner en uitgesprokener. Met de ontwerpen van
winkels, en meer in het bijzonder de etalages,
presenteerde Götzen zich definitief als een voor
uitstrevend architect. Götzens ontwikkeling cul
mineerde eind jaren zestig in de Westpoortflai
aan de Boulevard de Ruyter in Vlissingen. Vol
gens De Koning is dit gebouw door zijn materi
aalgebruik en geraffineerde gevelindeling een
van de meest geslaagde uit Götzens oeuvre.
Zonder de lezer ook maar ergens met onlees
baar jargon te vermoeien, weet De Koning een
treffend beeld te geven van de kenmerkende ar
chitectuur van de 'radicaal modernist' Götzen. De
goed gekozen illustraties dragen daaraan natuur
lijk eveneens bij.
Jammer vind ik het dat De Koning nergens in
het boek zijn bronnen vermeldt. Als de auteui
heel stellig de kant van de architect kiest in een
kwestie tussen Götzen en een van zijn opdracht
gevers ('zowel een mecenas als uiteindelijk een
verrader'), vraagt deze stellingname mijns inziens
om vermelding van cle bronnen waarin iedere
geïnteresseerde de feiten nog eens kan nagaan.
En het uit 'ontwerptekeningen en briefwisselin
gen' gedestilleerde beeld van een man met radi
cale opvattingen die het charisma miste om zijn
gewaagde ideeën in projecten om te zetten,
vraagt daar evenzeer om. Waar bevinden zich die
ontwerptekeningen? Zijn die briefwisselingen er
gens in te zien?
Het is cle enige kanttekening die valt te maken
bij deze publicatie. Opererend naast concurrent
Rothuizen, wiens naam nog wél voortleeft, en
over wie De Koning al eens eerder een boekje
schreef, heeft Götzen in Zeeland werk tot stand
gebracht dat nu nog altijd inspirerend en beeld
bepalend genoemd mag worden. De verdienste
van De Koning is vooral dat hij laat zien hoe
groot het belang van Götzen was voor de archi
tectuur in Zeeland in de jaren vijftig en zestig.
Ontluisterend vind ik de constatering van cle au
teur dat de meer clan twintig door Götzen ont
worpen winkels in de afgelopen vijftien jaar zijn
verdwenen of onherkenbaar zijn veranderd. Ver
ontrustend vind ik de gedachte dat dit lot nog
