DE ZEEUWSE LANDBOUW
135
der ook in de Zeeuwse akkerbouw.1" In het hier
navolgende deel van deze bijdrage wordt een
deel van de uitkomsten van dit onderzoek gepre
senteerd.
Diversiteit op bedrijfsniveau
De dagelijkse boerenpraktijk is in essentie een
continu productie- en reproductieproces. In dit
proces zijn drie fasen te onderscheiden:
1. Mobilisatie van arbeidsobjecten en hulpbron
nen.
De belangrijkste hulpbronnen zijn grond en mi
neralen, de belangrijkste arbeidsobjecten zijn
zaaizaad en plantgoed. Grofweg kunnen met be
trekking tot deze fase twee uiteenlopende patro
nen worden onderscheiden:
- Autonome mobilisatie door op het bedrijf zelf
de bodemvruchtbaarheid te reproduceren
(door een ruime vruchtwisseling, teelt van
groenbemesters en stikstofbindende gewassen,
etc.) en door zelf te voorzien in de productie
van zaaizaad en plantgoed. Dit gaat samen
met een extensief grondgebruik.
- Marktafhankelijke mobilisatie door via de
markt kunstmeststoffen te betrekken voor de
instandhouding van de bodemvruchtbaarheid
en door via de markt zaaizaad en plantgoed
te kopen. Dit gaat samen met een intensief
grondgebruik.
2. Conversie van gemobiliseerde arbeidsobjecten
en hulpbronnen tot eindproducten.
Deze fase heeft betrekking op de inzet van ar
beid en het gebruik van technologie. Ook met
betrekking tot deze fase kunnen twee uiteenlo
pende patronen worden onderscheiden:
- Herwaardering van arbeid. Arbeid is een mid
del om meer toegevoegde waarde op het be
drijf te realiseren en om kosten te besparen op
gewasbescherming, mechanisatie en loonwerk.
- Arbeidsreductie. Arbeid is een kostenpost en
deze kostenpost kan door inzet van arbeidsbe
sparende technologie worden gereduceerd.
3. Commercialisatie van eindproducten.
Deze fase heeft betrekking op de relatie tot de af
zetmarkten. Ook hier kunnen twee uiteenlo
pende patronen worden onderscheiden:
Figuur 3- Sociale kaart van de diversiteit in de Zeeuwse akkerbouw in de jaren negentig (bron: Wiskerke 1997).
FASE IN (RE)PRODUCTIE-
PROCES
MOBILISATIE
CONVERSIE
COMMERCIALISATIE
-o
n
n
k
K.ILOBOER
MACHINEBOER
ZUINIGE BOER
PLANTENTELER
ARBEIDSINTENSIEVE
BOER
BIOLOGISCHE BOER
