GENOOTSCHAPSVERZAMELINGEN
GEÏNSPIREERD IN VEERE. RUDOLF SCHÖNBERG (1901-1944), BRUSSELS ETSER
VAN MARITIEM ZEELAND
Erik van der Doe
154
In 1998 kon aan de verzameling Zelandia Illustrata een aanwinst worden toegevoegd van 33 etsen van
Rudolf Schönberg.' Deze Brusselse kunstenaar, die dit jaar honderd jaar geleden werd geboren, verbleef
i n de jaren dertig regelmatig in Zeeland. Hij etste vooral maritieme taferelen, zowel gedetailleerde sche
pen en hun tuigage als de mensen die aan en van het water leefden. Zijn werk. kenmerkt zich door een
grote kunstzinnigheid. De etsen vormen een bijzondere aanvulling op de verzameling, niet alleen van
wege hun topografische waarde, maar vooral omdat zij het maritieme leven in Zeeland vlak voor de
Tweede Wereldoorlog op zo'n levendige en artistieke manier verbeelden. Ze tonen Schönbergs liefde voor
het water, voor schepen en voor Zeeland.
Afkomstig uit Brussel
Rudolf (Rodolphe of Dolf) Schönherg werd gebo
ren in Vorst bij Brussel op 24 maart 1901. Als
zoon van een Nederlandse vader en een Duitse
moeder kreeg hij de Nederlandse nationaliteit.2
Hij bezocht in Brussel de Academie voor Schone
Kunsten en kreeg les van onder andere de be
kende marineschilder en etser - zijn oom! - Kurt
Peiser (1887-1962). Later was hij ook een leerling
van de in 1914 naar Zeeland uitgeweken Antwer
penaar Gerard Jacobs (1865-1958), die ook Pei
ser had lesgegeven. Jacobs schilderde vooral de
wijde wateren van de Scheldemonden, dikwijls in
een nevelige sfeer. In Vlissingen richtte hij in
1920 de Kunstkring Het Zuiden op, die ook ex
posities organiseerde. In 2000 was in het Stedelijk
Museum te Vlissingen een tentoonstelling gewijd
aan Gerard Jacobs en zijn leerlingen, de Jacobs-
jes', waar onder andere een schilderij van Schön-
berg te zien was.3
Hoewel Schönberg ook schilderijen en aquarel
len heeft gemaakt, was de etsnaald zijn grootste
kracht. Hij was lid van de vereniging La Gravure
Originale Beige en van de Belgische Maatschap
pij der Marineschilders te Brussel. Van de toon
aangevende De Grafische - de Vereniging tot Be
vordering der Grafische Kunst te Amsterdam -
kon men niet zomaar lid worden. Na een aanvan
kelijke afwijzing werd hij pas eind 1935 (als het
46ste lid) toegelaten.' Door zijn liefde voor het
maritieme leven verbleef Schönberg graag in Zee
land. Hij maakte ook studiereizen naar het bui
tenland, onder andere naar Engeland, Frankrijk
en Denemarken. Met de Belgische zeezeiler
Hugo van Kuyck (1902-1975) maakte hij in 1938-
1939 een zeiltocht met het schoenerjacht Askoy
naar Midden-Amerika en het Caraïbisch gebied.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog maakte
Schönberg, die van joodse afkomst was, in Brus
sel al vanaf 1940 deel uit van een verzetsgroep
van kunstenaars en intellectuelen, later de Armée
Beige des Partisans genoemd. Schönberg woonde
in de Rue de la Pépinière nummer 20, vlak achter
het Koninklijk Paleis. Hij was niet alleen redac
teur van de verzetskranten l'Echo des Soieries en
Le Brabant Wallonmaar verzorgde ook wapen
en dynamiettransporten, nam deel aan sabotage
acties en organiseerde stakingen. Zijn vrouw, die
het verzet ook actief ondersteunde, werd in 1942
door de Duitsers opgepakt en naar Ravensbrück
gevoerd, hetgeen Schönberg radicaler zal hebben
gemaakt. Al vanaf 1942 werd hij door de Gestapo
gevolgd, zodat hij moest onderduiken. Na ver
raad werd hij op 13 mei 1944 in Ukkel opgepakt
en op 21 juli, na zware martelingen, op 43-jarige
leeftijd terechtgesteld op de fusilladeplaats van de
Tir National in Schaarbeek en aldaar begraven.
Zijn vrouw overleefde de oorlog wel, zij het dat
zij ernstig getraumatiseerd terugkeerde. Pas in
1946 werd Schönbergs lot duidelijk. Zowel zijn
vader als het Rode Kruis hebben pogingen ge
daan hem te vinden, maar deze waren lang zon
der succes, omdat hij alleen onder zijn verzets-
naam Maurice Etienne Thonard bekend was. Bij
de voorbereiding van de uitgave van een oeuvre-
catalogus na de oorlog was het nog altijd onzeker
wat er met hem was gebeurd. In 1949 werden
hem postuum het Ridderkruis in de Orde van
Leopold ii met palm, het Oorlogskruis 1940 met
palm, de Verzetsmedaille en de Oorlogsherinne
ringsmedaille toegekend vanwege het volgende:
'membre de l'Armée Beige des Partisans, actif et
dévoué; réalisa a l'entière satisfaction de ses chefs
toutes les missions qui lui furent confiées, aussi
dangereuses fussent-elles.'5 De kleine Schönberg
