HET ZEEUWS EIGENE
123
diepzeeduiken in Australië en luisteren we naar
rustgevend gemurmel uit Tibetaanse kelen. Poli
tieke en culturele ontwikkelingen in Zeeland,
Zeeuwse eigenaardigheden en het Zeeuws dialect
gaan via de websites van onder meer Omroep
Zeeland en de Provinciale Zeeuwse Courant pzc
de hele wereld over. Voor wie het horen wil.
Mensen koesteren hun identiteiten op verschil
lende niveaus. We kunnen ons inwoner van een
dorp. Zeeuw, Nederlander, Europeaan of zelfs
wereldburger voelen. Alle identiteiten bestaan
naast elkaar, of beter gezegd deels over elkaar
heen. De viering van Koninginnedag bijvoor
beeld is sterk verbonden met een nationaal iden-
titeitsbesef en krijgt voornamelijk op lokaal ni
veau vorm. Bij elk identiteitsgevoel horen andere
beelden en andere gebruiken. Als er ergens in
het netwerk van identiteiten veranderingen optre
den, verschuiven ook de andere identiteiten. Het
proces van regionalisering, waarin een cultivering
plaatsvindt van het regionaal eigene, houdt dan
ook sterk verband met ontwikkelingen in de leef
wereld van mensen, waardoor andere cultuurpa
tronen nabij komen.
Verre culturen komen dichterbij en de culturele
homogenisering waarmee dit gepaard gaat, doet
de behoefte voelen de traditionele, als 'eigen' er
varen cultuur scherper te profileren. Verschillen
gaan fascineren. Wat onderscheidt ons in een
dorp of streek nog van de wereld om ons heen?
Het andere, dat wat het verschil maakt, wordt als
het eigene ervaren. En dat moet tot gelding wor
den gebracht. Toen aan het eind van de negen
tiende eeuw het isolement van verschillende
Zeeuwse eilanden werd doorbroken door de
komst van de spoorlijn, kregen de bewoners van
deze eilanden sterk de behoefte hun identiteit als
eiland te verstevigen, een ontwikkeling die zich
bijvoorbeeld aan de hand van de streekdrachten
laat duiden. Traditionele drachtonderdelen bleven
weliswaar behouden, maar kregen op elk eiland
eigen interpretaties.2
De ontdekking van Zeeland
Het doordrenkt in de jaren negentig de gehele
Zeeuwse samenleving: het Zeeuws eigene. Als
het niet al opgeslagen ligt in het cultureel erf
goed, dan wordt het wel nieuw ontwikkeld, of
opnieuw ontdekt: bolus en Zeeuwse Vlegel, inla
gen en karrenvelclen. De Smaek van Zeêland, Het
Zeeuwse Gezicht. De commissaris der Koningin
W.T. van Gelder toont zich een warm pleitbezor
ger van behoud van het Zeeuws eigene. Hij is
niet selectief: streekdrachten, dialect, de Zeeuwse
wapenspreuk en de Zeeuwse vlag worden even
hartelijk door hem omarmd als Blof.3 Als het de
aandacht maar op een positieve manier op Zee
land vestigt.
De zoektocht naar het Zeeuws eigene mondt
uit in een poging tot collectieve identificatie. Wat
behoort tot de identiteit van Zeeland? Welke so
ciale en culturele verschijnselen worden door alle
Zeeuwen gedeeld en onderscheiden hen vervol
gens van alle andere wereldburgers? De zoek
tocht is niet tevergeefs: Zeeland wordt ontdekt.
Maar in welke zin? Hieronder zal ik proberen het
ontdekte Zeeland te ontrafelen, zoals ik het bij
een verkennend onderzoek aantrof in maatschap
pelijke activiteiten en beelden.
Op cultureel gebied is de toevloed van alles
wat naar Zeeland riekt, overweldigend: Zeeuwse
culturele festivals, Zeeuwse muziek. Zeeuwse ge
rechten, Zeeuwse architectuur. De aandacht voor
het Zeeuwse dialect neemt toe. De belangstelling
voor heemkunde groeit. Er is sprake van een
ware hausse in publicaties over (aspecten van.)
de Zeeuwse geschiedenis. Het verleden wordt als
erfgoed in het cultuurbeleid van provincie en me
nige culturele instelling geïntegreerd. De laatste
cultuurnota van de provincie, De kracht van cul
tuur, noemt cultuur en daaraan gekoppeld de
culturele identiteit zelfs expliciet als een van de
belangrijkste bindende elementen van de Zeeuwse
samenleving.' De culturele identiteit van Zeeland
is daarmee een referentiekader voor het provin
ciaal cultuurbeleid geworden. De Stichting Cultu
reel Erfgoed Zeeland, opgericht in 2001, moet de
bindende factor worden bij alle activiteiten die
zich provinciebreed ten aanzien van het erfgoed
afspelen
Maar ook buiten de politiek is men begaan met
het Zeeuws erfgoed. Een vereniging tot behoud
daarvan wordt in 1990 in Kruiningen opgericht.
Tien jaar na haar oprichting telt Ons Boeregoed
maar liefst bijna vijfhonderd leden. Begonnen
met het oogmerk de Zeeuwse streekdrachten in
ere te houden, heeft de vereniging zich inmiddels
op het brede terrein van het gehele cultureel erf
goed begeven.
De media fungeren als spreekbuis van het
alom opborrelende regionale gevoel. Omroep
Zeeland komt in 1990 in de lucht en is vanaf 1
oktober 1997 ook op de televisie te zien. Naast
de eigen regionale nieuwsvoorziening besteedt
de omroep, evenals de andere regionale omroe
pen in Nederland, veel aandacht aan de regionale
cultuur.3 Ook de pzc is zich in haar reportages en
bijlagen nadrukkelijker op dit pad gaan begeven.
Verder zijn in Zeeland meerdere lokale radio- en
televisiestations gestart.
Voor landschap en natuur in Zeeland groeit de
belangstelling enorm. Tal van publicaties hierover
verschijnen. Betrokken instanties presenteren vi
sies en prijsvragen die het Zeeuwse landschap
betreffen. Typisch Zeeuwse elementen daarin be
leven een herwaardering. Zo worden inlagen en
karrenvelden aan de vergetelheid ontrukt. Direc
teur M. Hemminga van de stichting Het Zeeuwse
