NATUURBEHEER, EEN VORM VAN LANDBOUW? DE ZEEUWSE
NATUUR IN DE JAREN NEGENTIG
141
Ad Beenhakker
'Natuurbeheer is een vorm van landbouw, alleen verbouwen we een ander produkt'Op het eerste ge
zicht lijkt dit een uitspraak van een hedendaagse moderne hoer die op natuurbeheer is overgestaptDat
is echter niet zo. Deze stelling werd zo'n 25 jaar geleden al geponeerd door ir. Jan Willem van Rijn van
Alkemade, indertijd inspecteur voor Zuicl-Holland en Zeeland van Natuurmonumenten. Op dat mo
ment: waren de natuurbeschermers nog helemaal niet aan het 'verbouwen'Ze probeerden alleen maar
natuurgebieden van de ondergang te redden. Momenteel kunnen we constateren dat Van Rijn van Al
kemade een vooruitziende blik heeft gehad. Moderne natuurbeheerders verbouwen natuur. Wat is er de
laatste jaren zo veranderd
Een gouden tijd
De jaren negentig zijn een gouden tijd geweest
voor de natuurbescherming. Het besef dat de in
Nederland aanwezige natuur actieve bescherming
behoeft, was nu gemeengoed geworden. Geen
enkele politieke partij kon zich nog veroorloven
de noodzaak van natuurbescherming in twijfel te
trekken. Gedurende de voorafgaande decennia
waren verscheidene beleidsmiddelen ontwikkeld,
die nu ten volle konden worden ingezet. Daar
door kon aan de bestaande natuurwaarden vol
doende bescherming worden geboden. Vooral
van belang is hierbij de Natuurbeschermingswet,
die aangeeft dat in gebieden die onder de wer
king van de wet zijn gebracht, ingrepen slechts
mogen plaatsvinden als ze niet tot vermindering
van de natuurwaarden leiden. In Zeeland zijn in
middels de voornaamste schorren- en slikkenge-
bieden in en rondom de Oosterschelde, maar
ook de duinen en het Verdronken Land van Saef-
tinghe als beschermd natuurgebied (nb-wetgebied
in het jargon) aangewezen.
Verscheidene natuurgebieden in Zeeland vallen
ook onder internationale conventies, waarbij de
Nederlandse staat zich heeft verplicht de natuur
waarden te beschermen en eventuele nadelige in
grepen te compenseren. Voor een groot deel
overlappen zij de nb-wetgebieden. Tot de Vogel-
richtlijngebieden (dat zijn gebieden die van groot
belang zijn voor bepaalde soorten vogels) beho
ren bijvoorbeeld de Oosterschelde, het Veerse
Meer, de Grevelingen, de Voordelta, de platen en
slikken in de Westerschelde en de Yersekse en
Kapelse Moer. Grotendeels dezelfde gebieden
hebben de status van Wetlandgebied.
Het is duidelijk dat het hier vooral gaat om het
geven van een bepaalde juridische status aan ge
bieden die al in handen van de overheid of een
natuurbeschermingsorganisatie zijn. Daarnaast is
echter het veiligstellen van nog niet aangekochte
natuurgebieden van belang. In het (nationale)
Natuurbeleidsplan is vastgelegd dat de provincies
zelf moeten aanwijzen welke gebieden voor aan
koop als natuurgebied in aanmerking komen.
Deze aanwijzing is in Zeeland zeer vlot en zon
der hooglopende discussies verlopen, waardoor
zo'n achtduizend hectare binnendijks gebied be
grensd is. Daardoor is het ook mogelijk geweest
om snel te starten met een actieve grondverwer
ving, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten
bij landinrichtingsprojecten. Op deze manier zijn
in de laatste jaren belangrijke natuurgebieden vei
liggesteld. onder meer De Blikken bij Groede en
het Stinkgat in de Van Haaftenpolder op Tholen.
Helaas werd de ruilverkaveling Aardenburg afge
stemd, waardoor de veiligstelling van de waarde
volle Aardenburg.se stadswallen stagnatie onder
vindt.
Al deze activiteiten moeten leiden tot de reali
satie van de Ecologische Hoofdstructuur (ehs),
die alle belangrijke natuurgebieden in Nederland
in onderlinge samenhang moet beschermen. Dit
lijkt op zichzelf aardig te lukken. Een van de ba
sisprincipes van de ehs is echter dat de natuurge
bieden zodanig met elkaar verbonden moeten
zijn, dat onderlinge uitwisseling van planten en
dieren mogelijk is. Waar sprake is van versnippe
ring moeten ecologische verbindingszones wor
den aangelegd. De totstandkoming van dergelijke
zones, die dwars door verstedelijkte en agrarische
gebieden moeten worden aangelegd, stuit echter
- ook in Zeeland - op problemen. Landelijk wil
men dit vraagstuk nu grootschaliger aanpakken.
In de rijksnota Natuur voor mensen, mensen voor
natuur (waarover straks meer) wordt het idee ge
lanceerd van een 'natte as' die dwars door Neder
land de delta met het Lauwersmeer moet gaan
verbinden.
Van natuurbescherming naar 'natuurbouw'
De natuurbescherming heeft in de ruim honderd
