De portretten
Noten
ln de Catalogus van de Zelandia lllustrata deel IV
worden als eigendom van het Zeeuws
Genootschap vier nummers genoemd, betrekking
hebbend op Petronella Moens." Het gaat om
een silhouet en profil, een kopergravure en twee
steendrukken. Onder een portret staat een
gedicht van acht regels, opgedragen aan haar
vriend A. Uytenhove.18 Het gedicht luidt:
'Aan mijn vriend de heer A. Uytenhove
Toen God, mens aanzijn spreekt, in schoonheid,
nut en orden
Mijn donker lot, naar 't plan der wijsheid, had
bepaald,
Heeft ook zijn vaderzorg mijn geest met heil
bestraald.
Hij deed de vriendschap mij een zuivre troostbron
worden,
Onduikt het vrolijk licht helaas! Mijn treurende
oogen
Ik voel, 'k geniet natuur die spelend mij omringd
'Zagte menschenmin: uw troostend mededogen
verrukt m'in eiken vriend, die tot uw glorie
zingd.
Aardenburg den 1 junij 1791
Petronella Moens (in handschrift)'
Besluit
Petronella Moens is een schrijfster die in haar
tijd in de belangstelling stond en over wie nog
geregeld wordt geschreven of gesproken. Hoewel
zij in Friesland werd geboren, beschouwen velen
haar als een Zeeuws-Vlaamse en dus een
Zeeuwse figuur. Juist daarom is het van belang
dat de zaken in de genootschapsverzamelingen
die op haar betrekking hebben, zorgvuldig
worden bewaard en gekoesterd. Er staat niet voor
niets in de statuten dat het Genootschap zich ten
doel stelt 'het in de verzameling bijeenbrengen
en conserveren van al hetgeen uit oogpunt
van wetenschap van belang is, met name met
betrekking tot Zeeland'."
1 De gegevens uit de inleiding komen voornamelijk uit: Ans
J. Veltman-van den Bos, Petronella Moens (1762-1843),
De Vriendin van 't Vaderland. Nijmegen 2000.
2 De eerste maal dat Petronella Moens in een handboek
wordt genoemd is in 1822: N.G. van Kampen, Beknopte
geschiedenis der Letteren en Wetenschappen in de
Nederlanden, van de vroegste tijden af, tot op het begin
der negentiende eeuw. 's-Gravenhage 1822, 485.
3 De brieven van J. van Dam in de handschriftencollectie
van het Zeeuws Genootschap, berustend in de Zeeuwse
Bibliotheek in Middelburg, hebben de nummers:
4714, 4441, 4448-4471, 94.
4 Maria Doolaeghe werd in 1803 te Dixmuide geboren.
In 1836 trouwde zij met Van Ackere, een 'chirurgijn' uit
Gent. Ze schreef: Petronella Moens. Hollands blinde
dichteres. Mijne Noordnederlandsche kunstvriendin in
België herdacht in 1872. Antwerpen 1872.
5 Prudens van Duyse (Dendermonde 1804-Gent 1859) was
orangist en week in 1830 uit naar Nederland. In 1831
keerde hij terug naar België als leraar en stadsarchivaris
te Gent. Zijn literair oeuvre omvat vrijwel alle genres.
6 Veltman, Petronella Moens, 74
7 M. van Ackere-Doolaeghe, 'Grafkrans voor Petronella
Moens'. Ook gedrukt in: Vereenigde Dichtwerken van
Vrouwe Maria van Ackere-Doolaeghe. Eerste deel
1826-1850. Diksmuide 1876, 42-46.
8 Veltman, Petronella Moens, 85; F. Nagtglas,
Levensberichten van Zeeuwen. Deel li. Middelburg 1888
e.v., 200.
9 Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen. Verslag over
1885-1893, benevens naamlijst van directeuren en leden.
Met eene dubbele titelplaat. Middelburg 1894, 105.
Hoewel in dit verslag bij de ingebreide tekst het woord
'denk' wordt genoemd, geeft de tekst in de muts duidelijk
'denkt'.
10 Nagtglas, Levensberichten ll, 199.
11 Idem.
12 Veltman, Petronella Moens, 78.
13 Nagtglas, Levensberichten li, 385.
14 Volgens de Inventaris van het Archief van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1769-1969
door G.F. Sandberg, Middelburg 1997, is 1888 wel
aanwezig en 1889 niet. Dit is echter een vergissing.
Het jaar 1889 is wel bewaard, 1888 niet.
15 Nagtglas, Levensberichten ll, 386.
16 Mevrouw E. de Jonge uit Tholen was zo vriendelijk de
muts met kennersoog te bekijken en te beoordelen,
waarvoor mijn hartelijke dank.
66
Genootschapsverzamelingen
