Boekbesprekingen
A. den Doolaard,
Het Verjaagde Water.
Negende geannoteerde druk, bezorgd door
K. d'Angremond en G.J. Schiereck. Delft
University Press Satellite, Delft 2001. 591 blz.
ISBN 90-407222-42. Prijs: 40,39.
Het was al in het laatste jaar van de Tweede
Wereldoorlog dat de geallieerden in hun strijd
tegen Duitsland besloten Walcheren onder water
te zetten. Door deze inundatie hoopte men de
Duitsers op Walcheren als het ware uit hun holen
(de bunkers) te verdrijven en daardoor de
toegang tot Antwerpen door de Westerschelde te
forceren. Het kostte de Dienst Droogmaking
Walcheren daarna bijna zeventien maanden van
improviseren, veel tegenslag en taai volhouden
om de vier uitgeschuurde stroomgaten in de
dijken van Walcheren te dichten, waarna het
eiland droog kon vallen.'
De schrijver A. den Doolaard (pseudoniem voor
C.J.G. Spoelstra) was erbij, keek ernaar en schreef
er een boeiende roman over die in 1947
verscheen.2 Deze roman Het Verjaagde Water had
in de naoorlogse jaren veel succes en beleefde
acht drukken (tot 1971). In zijn roman beschrijft
Den Doolaard enerzijds de beproevingen van de
inwoners die op het overstroomde eiland vanuit
bovenverdiepingen en zolders (zoals in Souburg)
hun huizen verder zagen vernielen door het
dagelijks in- en uitstromende getij, en anderszijds
de strijd van de waterbouwkundigen tegen het
water. Een strijd die werd bemoeilijkt door een
groot gebrek aan alles wat nodig was om de
steeds verder uitschurende dijksgaten te dichten:
materialen, machines, vaartuigen en arbeiders.
Toch probeerde men om alle vier dijkgaten te
sluiten voor het begin van het stormseizoen in
het najaar van 1945. Dit lukte maar ten dele:
op 23 oktober 1945 waren drie van de vier gaten
dicht; het laatste gat, Rammekens, werd
uiteindelijk pas gesloten op 22 februari 1946.
Die strijd tegen het water wordt boeiend
beschreven als in een avonturenroman en in de
jaren die zijn verstreken sinds de eerste druk,
is het boek dan ook voor menig middelbaar
scholier een aansporing geweest waterbouw
kunde te gaan studeren.
Nu, ruim vijftig jaar na de eerste publicatie, irriteert
het taalgebruik van Den Doolaard hier en
daar, terwijl ook de beschrijvingen in onze ogen
soms wat langdradig zijn. In de successievelijke
herdrukken heeft Den Doolaard dan ook veel
geschrapt en de achtste druk uit 1971 bevatte
daarom maar zestig a zeventig procent van de
tekst uit de eerste druk.
Inmiddels is de schade, veroorzaakt door oorlog en
inundatie, op Walcheren volledig hersteld en de
jeugd van nu, die waterbouwkunde wil studeren,
heeft andere voorbeelden om over te dagdromen.
Waarom dan nu weer een herdruk? In hun
'Voorwoord en Verantwoording' stellen de
bezorgers van dit boek, de waterbouwkundigen
K. d'Angremond en G.J. Schiereck: 'De berichten
dat het boek ook een sleutelroman zou zijn
waren voor ons de directe aanleiding te beginnen
met de nasporingen die uiteindelijk hebben
geleid tot deze geannoteerde herdruk.'
Gaandeweg hebben de bezorgers echter begrepen
dat bij de sluiting van grote stroomgaten op
Walcheren noodgedwongen nieuwe waterbouw
kundige technieken zijn geïntroduceerd die
op hun beurt later op grote schaal zijn toegepast
bij het dijkherstel na de Stormramp in 1953
en bij de grote afsluitingen in het kader van het
Deltaplan.
Den Doolaard beschrijft de improvisaties, de tegen
slagen en mislukkingen onder barre omstandig
heden bij deze waterbouwkundige proeven
op ware grootte. Hij laat zien hoe de water
bouwkundige ontwerpers en aannemers bij de
ddw tot hun beslissingen komen, en wat de
interacties zijn met de autoriteiten en de
bevolking van Walcheren. Den Doolaard is ook
een scherp waarnemer en men zal hem zelden
op een fout betrappen. Achteraf, tijdens de
onderzoekingen van de bezorgers, is gebleken
dat hij niets 'verzon', maar iets wat in het echt
was gebeurd, op zijn eigen manier vertelt en
daarbij de hoofdpersonen volledig in hun recht
laat. Het boek is daardoor niet langer een
interessante avonturenroman maar een historisch
document dat dan ook blijvend een plaats zal
innemen in onze waterstaatsgeschiedenis,
net zoals het Traetaet van Dijkagie van Andries
72
Boekbesprekingen
