Genootschapsverzamelingen
haar brieven, haar muts, haar portretten Genootschap.
Pptrnnella MnerK" G.G. Trimpe Burger-Mekking
i v.uuiiv.iia IVIUV.IU. js neeriondica en onder mcer conscrvotor
Ruilabonnementen von het Zeeuws
Een prachtige slaapmuts, tentoongesteld in het
Zeeuws Archief, was de aanleiding voor het
schrijven van dit artikeltje. De muts werd
gebreid door Petronella Moens en is eigendom
van het Zeeuws Genootschap. In de genoot
schapsverzamelingen bevinden zich bovendien
vier afbeeldingen en een aantal brieven van de
bekende schrijfster. Door en over Petronella
Moens is veel geschreven. Het is dan ook niet
de bedoeling haar leven en werk hier uitgebreid
te behandelen. Na een algemene inleiding
wordt hoofdzakelijk ingegaan op de zaken uit
de genootschapsverzamelingen die nog geen of
weinig aandacht hebben gekregen.'
De levensloop van Petronella Moens
Pieternella Moens werd 16 november 1762
geboren in Kubaard in Friesland als dochter van
dominee Petrus Moens en Vrouwe Maria Lyklama
a Nijholt. Haar oudste oom, Adriaan Moens,
bekleedde achtereenvolgens een hoge positie in
Colombo, Malabar en Nederlands-lndië. Hij was
in 1778 de oprichter van het Bataviaasch
Genootschap van Kunsten en Wetenschappen en
correspondeerde in die hoedanigheid veel met
het Zeeuws Genootschap. Ook zorgde deze oom
ervoor dat Petronella vanaf haar jeugd voor haar
levensonderhoud jaarlijks driehonderd gulden
van het Rijk ontving.
Figuur 1.
Een ongedateerd jeugdportret van Petronella Moens.
ZA, KZGW, Zei. 111. IV-651.
Petrus Moens werd in 1764 beroepen als predikant
te Aardenburg in Zeeuws-Vlaanderen en bleef
daar tot zijn overlijden in 1803. Toen Petronella
vier jaar was, stierf haar moeder in het kraam
bed na de geboorte van haar derde dochter.
In datzelfde jaar kreeg de kleine Petronella
roodvonk en pokken. Ze genas, maar verloor
voor een groot deel haar gezichtsvermogen.
Haar vader leerde haar zo goed mogelijk schrijven
door de letters met zijn vinger op haar hand te
tekenen, waarna Petronella ze met spelden
op een kussen naprikte. Meestal wordt zij afge
schilderd als de blinde dichteres, maar volgens
grafologen en oogartsen moet zij minstens licht
en donker hebben kunnen onderscheiden en
is het waarschijnlijk dat wij haar nu zeer slecht
ziend zouden noemen.
In 1789 vertrok Petronella naar Bergen op Zoom,
waar ze nauw samenwerkte met haar harts
vriendin Adriana van Overstraten, een dochter
van notaris Van Overstraten. Waarschijnlijk
ontmoetten de meisjes elkaar bij een literair
genootschap, waar ze beiden van jongsaf
in geïnteresseerd waren. Samen gaven zij een
dichtstuk uit, Esther, dat bekroond werd met een
gouden medaille van de Portugese Synagoge in
Amsterdam. Ook leerde ze daar de patriottische
predikant Bernardus Bosch kennen, die grote
invloed op haar gehad moet hebben. Na de
periode in Bergen op Zoom keerde Petronella
Genootschapsverzamelingen 61