I
Jazeker, het was bewust eenzijdig. Maar is dat
een reden om het niet serieus te nemen? Is het
collectieve geheugen van een bevolkingsgroep,
die zich eeuwenlang als tweederangs burgers
behandeld heeft gevoeld en die daar via de
methode van oral history eindelijk verslag van
doet, geen serieus aspect van de Zeeuwse
geschiedenis?
Weetje wat ik niet begrijp? Dat iemand die een
onderwerp uit de jongste geschiedenis onder
zoekt, geen gebruik maakt van de ooggetuigen.
Juist de mensen die de gang naar de armenzorg
moesten maken, zouden iets voelbaar hebben
kunnen maken van de sociale kloof die er voor
de oorlog in Zeeland bestond. Albert Kort liet
het na. Dat vind ik nou eenzijdig: alleen op basis
van schriftelijke bronnen (geschreven door of in
opdracht van hen die de armenzorg regelden)
de geschiedenis vastleggen en de orale bronnen
negeren. Zo blijven we de geschiedenis vanuit
het perspectief van de elite schrijven. En dat is
mijn punt. Ik vind dat 'de stem van het volk'
nog steeds te weinig doorklinkt in de geschied
schrijving. De Zeeuwse historici houden zich te
veel op in archieven waarin die stem niet is te
vinden omdat ze nooit is opgetekend. Intussen
overlijden de ooggetuigen. En - zoals ze het in
Afrika met nog meer recht en reden zeggen -
'Elke keer dat een oude man sterft, brandt er een
bibliotheek af. Er is de afgelopen tijd veel te
doen geweest over de politici die het contact met
de bevolking verloren hadden en daar door de
kiezers hardhandig mee geconfronteerd werden.
Soms zou ik willen dat de Zeeuwse historici ook
eens zo'n schokeffect ervoeren. Ook zij moeten
zich meer onder de mensen begeven en luisteren
naar hun verhalen.
Een historicus is toch geen volksvertegenwoordiger?
Maar dat betekent nog niet dat hij geen
boodschap hoeft te hebben aan de samenleving
waarvan hij deel uitmaakt. Laat ik er maar eens
een stelling tegenaan gooien: wetenschappers
behoren de ambitie te hebben om de samen
leving verder te brengen op haar weg in de
evolutie. De meeste wetenschappers hebben
die instelling ook: ze zijn bezig met nieuwe
vindingen op het terrein van natuur- en
geneeskunde, waterbouw of kernfysica
en anderen - zoals sociologen, pedagogen en
psychologen - proberen inzicht te verschaffen
in het doen en laten van mensen en daarmee
inzicht, begrip en tolerantie te kweken. Ik vind
dat de wetenschapper die geen ambitie heeft
om zijn talenten in te zetten voor het leveren
van een zinvolle bijdrage aan de samenleving,
zichzelf diskwalificeert.
Maar wat heeft dat te maken met de Zeeuwse
geschi edsch rijvi ng?
De historici horen in het rijtje van de 'geestes
wetenschappers'. Ik vind dat een historicus die
zichzelf en het vak serieus neemt, de aandacht
dient te richten op onderwerpen die een zinvolle
bijdrage kunnen leveren aan de samenleving
van vandaag. Door er inzicht in te geven
en zodoende begrip en tolerantie te kweken.
De historicus die dat niet doet, houdt zich
onledig met een interessante, maar verder
irrelevante hobby.
Nou, nou! En in Zeeland zijn teveel hobbyisten
bezig volgens jou?
Als ik de oogst van de laatste tien jaar overzie,
dan zit daar inderdaad aardig wat bij dat niet
relevant is voor Zeeland en de Zeeuwen van
vandaag de dag.
Maar hoe stel je de maatschappelijke relevantie
van historisch werk vast? En kan het belang
van historisch onderzoek niet ook zijn dat er
informatie uit het verleden wordt opgediept,
die niet zozeer belangrijk is voor ons
hedendaags handelen, maar wel interessant
om te lezen?
De historicus als entertainer dus. Daar kan ik
me wel iets bij voor stellen, maar dan zal die
historicus zich ook zo moeten gedragen.
Ik bedoel: als hij zich verdiept in onderwerpen
die 'anno nu' van geen enkele maatschappelijk
belang meer zijn, dan kan hun relevantie
inderdaad zijn dat ze een verhaal te vertellen
hebben dat mensen boeit en dat interesse voor
het verleden opwekt. Maar als je dat wilt
bereiken zal het boek wel zo geschreven moeten i
worden dat het ook gelezen wordt door de
potentieel geïnteresseerde leek. Boeiend dus,
zoals bijvoorbeeld Paul de Schipper verleden
jaar deed met Orisant.
82
Geschiedschrijving in Zeeland (3)
i
