de houten toren van de heren van Zanddijk door
een bakstenen kasteel. Dit zou betekenen dat
de kapel sinds de bouw van het kasteel in 1280
al in gebruik was als privé-kapel van de familie
Van Borsele. Volgens een summiere beschrijving
van Ermerins bevond zij zich tussen een gebouw
met twee verdiepingen en een zware hoektoren.
Mogelijk was deze sinds de bouw van het kasteel
in 1280 al in gebruik als privé-kapel voor de
familie Van Borsele. Over het interieur is weinig
meer bekend dan dat er een altaar stond met
twee kleine zilveren kandelaars.9
Van de, buiten de kasteelmuren gelegen, Mariakapel
zijn het stichtingsjaar en de stichter eveneens
onbekend. In het onderschrift van een inventaris
lijst van schenkingen aan de kapel wordt
gesproken over wijlen Wolfert van Borsele als
stichter van de kapel en een van de schenkers.10
Uit de lijst wordt niet duidelijk om welke heer
het precies gaat, maar mogelijk wordt Wolfert i
bedoeld. Hij is de eerste van zijn geslacht die de
naam Wolfert draagt en wordt beschouwd als de
eerste heer van Veere. In de kapel waar Wolfert
lag begraven, fundeerde een van zijn zonen in
zijn testament een eeuwige kapelanie." Om welke
kapel het hier gaat is niet bekend. Toch is het
goed mogelijk dat Wolfert i, naast een huiskapel,
een kapel stichtte die zou fungeren als grafkerk
voor de heren van Veere. Dit zou betekenen dat
hij zelf in de Mariakapel werd begraven en dat
de kapelanie hier werd gesticht. De fundatie van
de kapel vond in dat geval plaats voor 1299,
het jaar van Wolferts overlijden. De exacte
stichtingsdatum kan alleen worden vastgesteld
na de vondst van nieuw archiefmateriaal en
een archeologisch onderzoek.
In 1484 verzocht Wolfert VI de bisschop om de
Mariakapel tot een collegiale kerk te verheffen.
Het college van Sandenburgh kreeg dezelfde
voorrechten, inkomsten en lasten als het kapittel
van de Veerse Onze-Lieve-Vrouwekerk. Dit kapit
tel met twaalf kanunniken had Wolferts vader
Hendrik n tussen 1464 en 1471 gefundeerd.
Toen Wolfert vi in 1487 overleed, vernieuwde
zijn dochter Anna van Borsele de beschikkingen
van beide kapittels en schonk geld en land,
zodat ze een onafhankelijk bestaan kregen.12
Aan de Sandenburghse kapel waren acht
kanunniken, vijf kapelaans, een zangmeester
en vier koorzangers verbonden.13
De Mariakapel was bereikbaar via een stenen brug
en een poort en vanaf de linkerzijde van
de binnenplaats van het kasteel. Het was een
eenbeukige kerk met een leistenen dak en een
klokkentoren. Ter hoogte van de overgang tussen
het schip en het koor stond een kleine aanbouw,
de sacristie. In de kapel bevond zich een
bibliotheek. In het koor lagen de graven van
de heren van Veere en er waren vier glas-in-
loodramen aangebracht. Aan de rechterzijde van
het hoogaltaar was een kleine kapel met het
dubbelgraf van Philips van Bourgondië en Anna
van Borsele."
Er zijn maar weinig afbeeldingen van de Mariakapel.
Zij is te zien op het Panorama van Walcheren
uit omstreeks 1550. Een tekening naar opme
tingen van Isaac Hildernisse geeft de kapel weer
als een zeer langgerekt gebouw. Zij is echter niet
afgebeeld op een overzicht van de funderings-
resten uit de achttiende eeuw. Naast de weinige
afbeeldingen is er vrijwel niets bekend over
verbouwingen en onderhoud met betrekking tot
de kapel. Tussen 1477 en 1479 vonden reparaties
plaats aan de toren, waartegen een houten
steiger was geplaatst om het dak te repareren.
De vloer werd geschuurd en het uurwerk gerepa
reerd. Op 18 mei 1479 witte schilder Adriaen
de bibliotheek en het interieur van de kapel en
hij dichtte de scheuren in de muren.15
Van doop en huwelijk tot begrafenis
De Mariakapel gebruikten de heren van Veere
dikwijls voor het voltrekken van hun huwelijken
en het ten doop houden van hun kinderen.
Er is helaas weinig archiefmateriaal bewaard
gebleven dat inzicht geeft in de viering van
deze gebeurtenissen in de kapel. De doop was
een feestelijke maar plechtige aangelegenheid,
waarbij prominente personen als doopgetuigen
fungeerden. Karei (1451 -1464), zoon van
Wolfert vi en Mary Stuart, is het eerste kind
waarvan bekend is dat het werd gedoopt in
de Mariakapel. Zijn doopgetuige was Karei de
Stoute. In 1470 vond de doop plaats van
bodewijk, de tweede zoon van Wolfert VI.
Zijn peter was de bisschop van Luik.16 De eerst
bekende bruiloft in de Mariakapel was in 1444
tussen Wolfert VI en Mary Stuart. In 1469 huwde
hij voor de tweede keer, ditmaal met Charlotte
de Bourbon. Het huwelijk van zijn oudste
dochter Anna met Philips van Bourgondië in
1485 werd eveneens voltrokken in de Mariakapel.
Naast de doop en het huwelijk vond ook de dood
een plaats in de Mariakapel. De heren van Veere
138
De heren van Veere en de Mariakapel