plaats voor de industrie. In de zeehavens van Vlissingen-Oost en in de Kanaalzone van Zeeuws-Vlaanderen hebben zich industriële complexen ontwikkeld, die onderling en extern - via pijpleidingen - sterke relaties onderhouden. De deglomererende krachten vanuit de Rijnmond en de structurele verkeersverbeteringen blijven daaraan een substantiële bijdrage leveren. Een studie van Verburg uit 1969 toonde aan dat met name de aanleg van Vlissingen-Oost, in het kader van de Deltawerken, een economisch voordelige investering was.18 Hoewel de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone profiteerde van de grotendeels door België betaalde verbreding en verdieping van het Kanaal van Gent naar Terneuzen, ontbrak in die agglomeratie het volgende: een olieraffinaderij, een uitgebreid pijpleidingenstelsel, een energie cluster, de aanwezigheid van een overslagacco- modatie en een instituut ter bevordering van de kennisintensiteit. Een fundamentele aanzet tot versterking van deze infrastructuur was de vestiging van Dow in Terneuzen. In samen werking met de olieraffinaderij Total in Vlissingen-Oost werd een kraakinstallatie ingericht, die Dow voorzag van het voor zijn productieproces benodigde nafta. Het gevolg van de vestiging van Dow was de aanleg van een netwerk van pijpleidingen naar Vlissingen, het Botlekgebied (propyleen) en Antwerpen (ethyleen en propyleen). Deze systemen maakten bovendien een koppeling aan het Europese netwerk van leidingen mogelijk. De kernenergie centrale in Borsele vormde een verdere verster king van het industriële complex. Op het gebied van het onderwijs levert de Hogeschool Zeeland in Vlissingen inmiddels een bijdrage aan de ontwikkeling van de kennisintensiteit. De groei van de industriële sector komt duidelijk tot uitdrukking in de cijfers die betrekking hebben op de ontwikkeling van het bruto regionaal pro duct in de periode 1965-1988. Index bruto regionaal product in Zeeland (1965 100) 1965 1977 1988 Landbouw Zeeland 100 230 213 Landbouw Nederland 100 231 363 Nijverheid Zeeland 100 358 872 Zeeland totaal 100 444 847 Nederland totaal 100 408 678 Uit deze cijfers blijkt dat de Zeeuwse landbouw aanvankelijk gelijke tred hield met de nationale trend. Sinds 1977 lopen de kengetallen sterk uiteen. In Zeeland trad zelfs een daling van de index op. Met name in de intensieve tuinbouw en de veehouderij werden op nationaal niveau grote vorderingen geboekt. De jaren tachtig waren voor de Zeeuwse akkerbouw niet gunstig. De tabel geeft aan hoe sterk de industrie zich ontwikkeld heeft. De overige bijdrage aan het totale bruto regionaal product wordt in steeds toenemende mate geleverd door de recreatieve sector. Voor een deel is die groeiende bijdrage te danken aan de betere bereikbaarheid van Zeeland, met name voor de Duitse toeristen, voor een ander deel aan de spectaculaire groei van de watersport, wat voor Zeeland een nieuw verschijnsel is. De afsluiting van de zeegaten in het kader van de Deltawerken heeft de water sport goede mogelijkheden geboden.'9 Besluit Sinds de uitvoering van het Deltaplan zichtbaar gestalte heeft gekregen, wordt de ontwikkeling van de Zeeuwse economie planmatig aangepakt. Ook de invulling van de Zeeuwse ruimte vindt sindsdien weloverwogen plaats. Bij dit proces hebben uiteraard de opeenvolgende nota's ruimtelijke ordening een belangrijke rol gespeeld. De stimulering van de industrievestiging in de Kanaalzone van Zeeuws-Vlaanderen en de ontwikkeling van de havenfaciliteiten in Vlissingen-Oost zijn daarvan de evidente voor beelden. Door de effectieve benutting van de economische aspecten van het Deltaplan hebben de 'Deltaboys' een ongekende groei van de regio weten te bewerkstelligen. Alle in het verleden geformuleerde doelstellingen zijn in vervulling gegaan. Tot voor kort bleef alleen de Wester- schelde Containerterminal (wct) nog een vrome wens, maar die lijkt nu ook in vervulling te gaan nu de gemeente Reimerswaal, het havenschap Zeeland Seaports en de provincie Zeeland elkaar gevonden hebben. Heeft deze 'success-story' dan geen keerzijde? Met recht kan immers de vraag gesteld worden of door de recente ontwikkelingen - die vooral tot uitdrukking komen in de stimulering van de industrie- en transportsector - 'het groen en blauw' in de provincie niet al te zeer in de verdrukking komen. Bovendien is de vraag gerechtvaardigd of de stimulering van de economische ontwikkeling zich niet te eenzijdig richt op het Westerschelde 30 De ontwikkeling van de Zeeuwse economie

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 2003 | | pagina 35