Het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letter
kunde Man de Maatschappij der Nederlandse
Letterkunde te Leiden (deel 118, aflevering 3)
bevat artikelen over Nooit meer slapen van W.F.
Hermans (auteur J. Paalvast), over de thematische
structuur van Couperus' roman Metamorfoze
(auteur P. Kralt) en over de bronnen van het
Middelnederlandse wereldlijke Egidiuslied.
Daarnaast uitgebreide aandacht voor de studie
Circus Dubio Et Schroom: Nijhoff, Van Ostaijen
en de mentaliteit van het modernisme door
Th. Vaessens (Amsterdam, De Arbeiderspers
1998). E. Spinoy schrijft een recensie op dit werk
van maar liefst zesduizend woorden, waarin hij
de studie onder andere van eenzijdigheid beticht.
Vaessens zou te voortvarend omspringen met zijn
Van Ostaijen-corpus. Vaessens geeft een repliek
op de recensie, waarna Spinoys dupliek weer
gedrukt is. Al met al een interessante polemiek,
voornamelijk over de behandeling van het werk
van Van Ostaijen, waarvan Erik Spinoy een
kenner is. Over de bespreking van Nijhoff houdt
hij zich op de vlakte: daar moeten de Nijhoff-
specialisten een oordeel over vellen.
In de Annalen des historischen Vereins für den
Niederrhein insbesondere das alte Erzbistum
Köln (Heft 204, 2001), betreffen de meeste arti
kelen de geschiedenis van Keulen en omgeving.
Een belangwekkend stuk heet 'Die Haltung der
kab-Zeitung zu Demokratie und Nationalsozia-
lismus' door Vera Bücker. Zij bestudeert de
houding van de sterke West-Duitse 'katholische
Arbeiterbewegung' (kab) aan het eind van de
'Weimarer Republik', toen de partijcrisis zich
toespitste op de wereldeconomiecrisis; de kab
was een afspiegeling van de houding van de
katholieke politiek in de republiek. De auteur
behandelt de krant van de arbeiderspartij, de
Westdeutsche Arbeiterzeitung (waz), van 1928
tot 1933. Het was een nuchtere krant met als
belangrijkste opgave de opvoeding tot goede
staatsburger, daarna pas kwam de politiek. In de
nsdap, die vanaf 1929 succesvol was, zag de waz
een bedenkelijke ontwikkeling, maar zij onder
schatte de gevaren toch. In 1932 was de verkie
zingsstrijd aanleiding en noodzaak voor bemoeie
nis met het nationaal-socialisme. De
bisschoppenconferentie had namelijk verklaard
dat de nationaal-socialistische wereldbeschou
wing in strijd was met de fundamentele waar
heden van het christendom en daardoor kon de
krant de autoriteit van de bisschoppen gebruiken
als dekmantel bij voorzichtige protesten. In 1933
werd de pers in toenemende mate gekneveld,
ook de waz kreeg beperkingen opgelegd. Steeds
meer godsdienstige thema's namen de plaats in
van politieke. Toch noemde de waz zich sinds
1934 Kettelerwacht (kw), maar de krant behield
een wat ambivalente koers: in bedekte termen
werd wel gewaarschuwd voor het nationaal-
socialisme, maar de mensenrechten werden
slechts gedeeltelijk verdedigd, een verdediging
vooral gericht op het bewaren van het rooms-
katholieke milieu als gesloten leefwereld.
Oog voor Vlaanderen. Leo Simons en de Vlaamse
ontvoogdingsstrijd door W. van den Steene, is
een boek uitgegeven door de Koninklijke
Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
te Gent. De Hagenaar Leo Simons (1862-1932)
werd gegrepen door de golf van verjongd
nationaal besef, die de laatste jaren van de
negentiende eeuw over Nederland en Vlaanderen
sloeg. Hij was de uitgever van de 'Wereldbiblio
theek', die vanaf 1905 aan veel Vlaamse schrijvers
publicatiemogelijkheden bood. Simons was ervan
overtuigd dat de Vlaamse taalbeweging een zwak
stroompje zou blijven, zolang zij niet gedragen
werd door alle lagen van het volk. Hij trad steeds
meer op als commentator, spreker en schrijver
aan Vlaamse zijde en was er zeker van dat het
onvermijdelijk was de Vlaamse posities te radica
liseren. Een onvermoeibaar verdediger van de
maximale Vlaamse zelfverwezenlijking, een voor
stander van een cultureel Groot-Nederland,
waarvoor een staatkundige eenwording geen
vereiste was volgens hem. De auteur van de
biografie vindt dat de stem van deze bewogen
getuige van een moeilijke Vlaamse groeifase
het verdient uitvoerig te worden gehoord.
Daarnaast kwam van dezelfde academie het Jaarboek
2002 binnen, en Verslagen en Mededelingen
2001, 3 en 2002, 1. In de laatstgenoemde staan
artikelen over het boek Belladonna. Scènes uit
Aanwinsten ruilverkeer
73
