schouwspel aldaar te verlevendigen), vinden we
orgels thans inderdaad vooral in kerken. Het
breed levende vermoeden dat de interesse voor
het orgel in onze tijd afneemt naarmate de
secularisatie voortschrijdt moet eveneens worden
genuanceerd. Het is waar dat het aantal orgel
studenten aan conservatoria aanzienlijk is afge
nomen in vergelijking met circa 25 jaar geleden.
Een feit is ook dat de vier orgelprogramma's die
ons 25 jaar geleden wekelijks via de radio bereik
ten, zijn wegbezuinigd (het laatste daarvan nog
maar kort geleden). Maar er vinden, zeker in
Nederland, dat bij uitstek een orgelland is, ook
andere ontwikkelingen plaats. Orgelfïrma's
hebben hun handen vol aan restauratiewerk
zaamheden en nieuwbouw, orgelconcerten
worden op verscheidene plaatsen goed bezocht -
in de Zeeuwse hoofdstad is de laatste jaren zelfs
sprake van toenemende interesse - en er ver
schijnen met een vrij grote regelmaat mooie boe
ken over orgels.
Zo'n boek, vooral een mooi plaatjesboek, is de publi
catie Orgelrijk, geschreven door een docent
Engels die, zo leert het voorwoord, fotografie,
orgels en spoorwegen als grote liefhebberijen
heeft. Een ideale combinatie voor iemand die,
met de camera in de aanslag, ons land doorkruist
met de bedoeling orgels te fotograferen en daar
teksten bij te schrijven. Orgelrijk is in alle
opzichten een publicatie van en voor de lief
hebber. De auteur verhaalt met enthousiasme en
de vele foto's zijn doorgaans bijzonder goed van
kwaliteit. De meest in het oog springende uit
zondering is de afbeelding op blz. 12 van het
orgel in de Grote of Sint-Bavokerk te Haarlem,
die zeer onscherp is.
Uit de enkele duizenden historische orgels die in
Nederland aanwezig zijn, maakte de auteur een
selectie van orgels in ruim 35 door hem bezochte
plaatsen. Deze plaatsen bepalen ook de inhoude
lijke opbouw van het boek: het eerste orgel
dat wordt besproken is dat van de Kerk van
Onze-Lieve-Vrouwe-Presentatie te Aarle-Rixtel;
het laatste is dat van de Hervormde Kerk te
Zuidhorn. In zijn 'Voorwoord' schrijft Carel van
Gestel te hebben geprobeerd een zo breed moge
lijk beeld te geven van de orgelrijkdom in
Nederland, zonder daarbij de illusie te hebben
om in welk opzicht dan ook volledig te kunnen
zijn, en te laten zien wat voor de kerk of con
certbezoeker vanaf de kerkvloer vaak niet of
nauwelijks waarneembaar is: details van de orgel
kas, de klaviatuur, het binnenwerk. Gezegd moet
worden dat Van Gestel wat dit laatste betreft
in zijn opzet is geslaagd, want het boek is gelar
deerd met fraaie foto's van details die men in
andere publicaties tevergeefs zoekt. Wat betreft
de breedte van het beeld dat deze uitgave beoogt
te bieden, dienen zich echter wel enkele vragen
aan. De keuze voor de beschreven en afgebeelde
orgels wordt niet nader gemotiveerd. Hoewel
de lezer van Zeeland wellicht aangenaam verrast
zal zijn vanwege de uitgebreide aandacht die
uitgaat naar de orgels van respectievelijk
de Grote of Maria Magdalenakerk te Goes, de
abdijkerken en de Oostkerk te Middelburg, de
Maartenskerk te Sint-Maartensdijk en zowel
de Evangelisch-Lutherse Kerk als de Nieuwe Kerk
te Zierikzee, zullen diezelfde lezers en anderen
minder aangenaam verrast zijn vanwege het
geheel ontbreken van plaatsen met beroemde
orgels als Amsterdam (Oude Kerk, Nieuwe Kerk,
Waalse Kerk), Groningen (Martinikerk), Haarlem
(het Sint-Bavo-orgel wordt slechts aangestipt in
de algemene, door Preek Withaar geschreven
inleiding), enz.
Eveneens ongemotiveerd en willekeurig lijkt de keuze
voor kerkorgelbouw Pels Et Van Leeuwen en voor
Jacques Stinkens orgelpijpenmakers aan wie korte
hoofdstukjes worden gewijd. Waarom alleen
deze, en vooral: juist deze firma's? Dezelfde
vraag geldt ten aanzien van enkele organisten die
in dit boek aan het woord komen.
Zeer terecht is de aandacht die Van Gestel schenkt
aan de historische orgelluiken van verscheidene
instrumenten. Weinig mensen realiseren zich
immers dat orgelluiken dragers zijn van de
omvangrijkste schilderijen die ons uit vroeger
tijden zijn overgeleverd en daardoor ware kunst
werken op zichzelf zijn. In de wijze waarop de
luiken worden gepresenteerd zijn echter nogal
wat kansen blijven liggen. Juist in een publicatie
die is samengesteld met de bedoeling te laten
zien wat vanaf de kerkvloer vaak niet of nauwe-
118
Boekbesprekingen
