De Samen op Weg-kerken telden voor I mei 2004
in Zeeland 154 (wijk-)gemeenten. Daarvan waren
er 56 gereformeerd, 96 hervormd en twee evan-
gelisch-luthers. Van de plaatselijke gereformeerde
kerken en hervormde gemeenten waren er 36 een
brede interkerkelijke samenwerking of federatie
aangegaan. De overige twintig gereformeerde
kerken en zestig hervormde gemeenten kenden
op het plaatselijke vlak allerlei vormen van
contact, variërend van een zeer intensieve tot
nauwelijks of geen samenwerking.
Figuur 2.
Logo Samen op Weg-kerken.
Na 1 mei 2004 kwam er in deze getallen als zodanig
geen verandering. Wel nam een groot aantal van
de reeds gefedereerde gemeenten het initiatief
om zo snel mogelijk tot een volledige vereniging
op het plaatselijke vlak te komen. De vereniging
van de landelijke kerken betekent namelijk niet
automatisch dat ook de plaatselijke gemeenten
verenigen. Hiervoor is een apart plaatselijk besluit
nodig waaraan een procedure gekoppeld is die
enige tijd vergt. Ook is er een aantal gemeenten
dat geen fusiepartner heeft (omdat er ter plaatse
bijvoorbeeld alleen een gereformeerde kerk of
hervormde gemeente is), maar dat gebruikmaakt
van de mogelijkheid om aangemerkt te worden
als protestantse gemeente. In totaal ondernamen
er in Zeeland inmiddels meer dan twintig
gemeenten actie om tot volledige vereniging
te komen of om aangemerkt te worden als pro
testantse gemeente. Het ziet ernaar uit dat de
koplopers in dit proces per 1 januari 2005 een
plaatselijke vereniging van gemeenten zullen
realiseren.
Getalsmatige verandering trad er wel op, doordat
een aantal kerkleden en gemeenten niet mee
wilde gaan in het verenigingsproces van de
Samen op Weg-kerken. In twee Zeeuwse
hervormde gemeenten besloot de kerkenraad
dat de gemeente in haar geheel niet mee zou
gaan in de Protestantse Kerk in Nederland. Van
vier hervormde gemeenten ging een aanzienlijk
aantal gemeenteleden niet mee met de kerk-
vereniging. Eén hervormde evangelisatie besloot
niet mee te gaan en in één gemeente maakten
enkele kerkenraadsleden en gemeenteleden zich
los van de bestaande gemeente. Her en der
namen ook individuele gemeenteleden het besluit
om niet mee te gaan met de kerkvereniging,
maar alleen in de hierboven genoemde gevallen
kwam het tot alternatieve plaatselijke gemeente
vorming. Al met al betekent dit dat er in Zeeland
acht gemeenten ontstaan zijn die niet binnen
de Protestantse Kerk in Nederland willen func
tioneren. Inmiddels dragen deze gemeenten
de naam 'hersteld hervormde gemeenten' en zijn
zij deel van de Hersteld Hervormde Kerk. Een
globale inventarisatie geeft als uitkomst dat
het aantal kerkgangers van deze gemeenten in
Zeeland gezamenlijk tussen de 1200 en 1500
ligt.1
Van de gereformeerde kerken in Zeeland sprak
een drietal zich voor 1 mei 2004 publiekelijk
uit tegen de kerkvereniging. Na intern overleg
besloten deze gemeenten echter toch om
ondanks hun bezwaren mee te gaan in de
Protestantse Kerk in Nederland. Hetzelfde geldt
voor de Zeeuwse evangelisch-lutherse gemeenten.
Ondanks bezwaren van verschillende aard
conformeerden zij zich aan het besluit van de
lutherse synode.
Het hierboven geschetste beeld geeft de situatie in
de Zeeuwse gemeenten weer. Daarbij blijkt dat de
werkelijkheid aanmerkelijk genuanceerder is dan
het beeld dat regelmatig in de (kerkelijke) pers
geschilderd is. In de publieke opinie is daardoor
de gedachte ontstaan dat met name gemeenten
van de signatuur van de Gereformeerde Bond
massaal afgehaakt zouden hebben. In werkelijk
heid gebeurde dit echter niet. Gemeenten van
deze signatuur besloten - ondanks de bezwaren
die zij vaak tegen het samen op Weg-proces
hadden - in overgrote meerderheid om hun
plaats in te nemen binnen de ambtelijke struc
turen van de Protestantse Kerk zoals zij dat
eerder binnen de Nederlandse Hervormde Kerk
deden: veelvuldig kritisch, maar altijd loyaal aan
de kerk. Dat is landelijk zo, maar het geldt ook
voor Zeeland.
Een misverstand dat in dit verband regelmatig een
rol speelt, is de gedachte dat de Gereformeerde
140
De Protestantse Kerk in Nederland
