voor deelname; men tolereerde geen prozen die
onbehoorlijke taai bevatten. De kosten van een
lot bedroegen zes stuivers; wie zes loten ineens
kocht, kreeg het zevende gratis. Om belangen
verstrengeling te voorkomen, werden bewoners
en leiding van het weeshuis uitgesloten van deel
name. De medewerkers van de loterij moesten
bovendien door middel van een eed beloven geen
bedrog te zullen plegen. De trekking van de
Middelburgse loterij moest plaatsvinden vanaf
I september 1596 en ging dag en nacht door.
Komt dat zien!
Voor iedere loterij werden collecteurs aangesteld;
zij verkochten de loten en registreerden hoeveel
er verkocht werden en aan wie. Vaak waren er
tientallen collecteurs, verspreid over een groot
gebied. Bij alle collecteurs hing een loterijkaart
op de deur, zodat iedereen kon zien waar de
loten te koop waren. Ook bij andere medewerkers
van de loterij en op belangrijke plaatsen als
stadspoorten, marktpleinen en stadhuizen hingen
aankondigingen. Het doel van de loterij was zo
veel mogelijk loten te verkopen; de loterijkaart
was daarom toegankelijk voor een groot publiek.
De afbeeldingen waren bedoeld om de aankon
diging zo aantrekkelijk en opvallend mogelijk te
maken, maar ook om analfabeten te informeren
over een geplande loterij.
De kaarten werden in grote oplagen gedrukt en
daarna in een groot gebied verspreid (zie tabel).
Een onderzoek uit 1862 van G.A. Fokker naar de
Middelburgse loterij (1554) van de schutterij
Sint-Joris biedt waardevolle informatie.14 Hieruit
blijkt dat ook de aankondiging voor deze loterij
ten minste één afbeelding bevatte. De rekeningen
van de loterij vermeldden dat Gysbrecht de
schilder betaald werd voor het ontwerpen van de
loterijkaart.15 Het gaat om een houtsnede, zoals
blijkt uit een andere uitgavenpost.16 De loterij
kaart was in een zeer uitgestrekt gebied te zien,
onder andere in Zeeland, Holland, Gelderland,
Utrecht, Brabant, Vlaanderen, Henegouwen en
Artois.17 Er werden 6000 exemplaren van de kaart
Overzicht resterend publiciteitsmateriaal Zeeuwse loterijen
Plaats
Jaartal
Aanleiding loterij
Publiciteitsmateriaal
Verspreidingsgebied
Oplage
Arnemuiden
1611
Bouw wees- en gasthuis
1. Loterijkaart
(verloren gegaan)
2. Nadere notificatie
3. Trekkingslijst
Zeeland, Holland,
Utrecht, Antwerpen
1. 1000 ex.
2. onbekend
3. 150 ex.
Arnemuiden
1676
Herstel hervormde kerk
1. Biljet
2. Nadere notificatie
3. Lijst met prijzen
West-Friesland, Holland,
Brabant, Zeeland,
Vlaanderen
Onbekend
Hulst
1662
Bouw weeshuis
1. Loterijkaart
2. Nadere notificatie
Zeeland, Holland, Gelre,
Limburg, Vlaanderen,
Brabant, Friesland
1. Onbekend
2. 300 ex.
Middelburg
1554
T.b.v. Schutterij Sint-Joris
Loterijkaart
(verloren gegaan)
Noordelijke
Zuidelijke Nederlanden
4000 ex.
Middelburg
1596
Bouw wees- en gasthuis
Loterijkaart
(tekstgedeelte
bewaard gebleven)
Onbekend
Onbekend
Middelburg
1677
T.b.v. Bank van Leening
Pamflet
Onbekend
Onbekend
Vee re
1662
T.b.v. de armen
Pamflet
Onbekend
Onbekend
Vlissingen
198
1695
Stadsherstel ft bouw
kruitmagazijn
Reclame voor Zeeuwse
Pamflet
loterijen
Zeeland, Holland,
Utrecht, Brussel,
Antwerpen
Onbekend
