woord 'alsof te gebruiken. Dit zo levensechte
reisverhaal berust namelijk op verbeelding. Hans
Warren heeft nooit een Solex bezeten, hooguit in
zijn nachtmerries. Hij is nooit in Algerije geweest,
behalve dan in zijn dromen. Al die authentieke
details zijn verzonnen. De prachtig opgeroepen
landschappen zijn de landschappen van Hans'
ziel.
Met zijn fantasie toverde hij er, bijvoorbeeld in dit
verhaal, complete landen bij. De realiteit die
hem omringde, bleek er vooral een meester in
hele gebieden wég te toveren. Het Zeeland van
Hans Warren, we kunnen er niet omheen, is
weggevaagd. Alle gebieden die hij als jongen,
als jongeman bezocht, zijn verdwenen. Nog geen
drie ontploffende kerncentrales hadden zo'n
verwoesting kunnen aanrichten als de krachten
die Zeeland, flans Warrens dierbare Zeeland sinds
1945 hebben geteisterd. Niets is er over van de
vele natuurterreinen waarin hij het vogelleven
bestudeerde, een nieuwe plant ontdekte, fossiele
schelpen zocht en zoveel inspiratie vond.
Op die manier zijn de tientallen artikelen die hij
aan de Zeeuwse natuur wijdde, de honderden
gedichten die zich afspelen in z'n Bevelandse
paradijs achteraf óók een ongrijpbaar droombeeld
geworden, een onbereikbaar sprookje. Al die
schatten, al deze toevluchtsoorden ontvielen
hem, het is denk ik het grootste drama van zijn
leven geweest. Zijn eerste boek, de inleiding
dateert van 8 augustus 1941, had over De Kaloot
moeten gaan. Opus twee, ook nooit verschenen,
had als titel Van Scheldestromen.
Laten we zuinig zijn op wat we nog wél hebben.
Op dat laatste hoekje Kaloot bijvoorbeeld, met
geen geld te betalen. De wereld heeft immers
maar één Westerschelde en al duizend container
havens. Het handschrift van het boek over De
Kaloot, rust voortaan hier in Middelburg, achter
de onneembare muren, de ondoordringbare deur
van de kluis onder de Zeeuwse Bibliotheek.
Waarom heb ik ervoor gekozen Hans' papieren
nalatenschap, zijn manuscripten, zijn schilderijen,
zijn tekeningen, zijn correspondentie juist aan
de Zeeuwse Bibliotheek te schenken? We hebben
het hier nu allemaal bij elkaar, vanaf dat eerste
boek over De Kaloot tot en met zijn laatste
dichtbundel Een stip op de wereldkaart. Alle
getuigenissen dat Hans Warren heeft bestaan,
bijna letterlijk vanaf de geboortekreet in het huis
aan de Borsselse zeedijk tot en met de laatste
snik in het Goese ziekenhuis.
Waarom de Zeeuwse Bibliotheek? Achteraf kan ik er
allerlei logische argumenten voor aanvoeren. Ik
kan bijvoorbeeld de levendige, prettige, publieks
vriendelijke Zeeuwse Bibliotheek vergelijken met
het Letterkundig Museum, een andere kandidaat.
Het Letterkundig Museum is jammer genoeg een
museum van het treurigste soort geworden, een
museum als slaapzaal van de schone letteren, een
museum waar weliswaar de literaire mode wordt
gevolgd, maar dan de literaire mode van een
jaar of tien terug. Maar zulke afwegingen heb ik
helemaal niet gemaakt. Het was instinct. Een
instinctieve gedachte: hier horen Hans' dingen
thuis. Een instinctieve drang ook om wat er van
hem rest te redden.
Op 19 december 2001 stierf hij. Amper een maand
later stond ik hier bij de dienstingang, met
twee dozen vol cahiers, de vijfenzeventig cahiers
waarin Hans Warren zijn Geheim dagboek
bijhield, een kroniek van een uniek leven die
tegelijk een universele spiegel van een tijdperk
is. Lydia Wolterbeek en Ronald Rijkse, die Hans
en mij zo vaak hebben geholpen bij onze boeken-
speurtochten, wachtten me op. Het dagboek
moest worden behoed, daarom had ik deze stap
gezet. Het voelde als een tweede begrafenis toen
het geheel, dat ook zijn tweede leven was, achter
de dikke kluisdeur verdween, maar ik voelde
ook opluchting. Hier waren de cahiers veilig,
hier waren ze in goede handen, hier in Zeeland.
Meer, veel meer zou volgen.
Tussen 1952 en 1957 verbleef Hans Warren in het
buitenland, maar verder heeft hij altijd in Zeeland
gewoond. Ruim een kwarteeuw in het huis aan
de Borsselse zeedijk, net geen vijfenveertig jaar in
het haast even legendarische huis aan het
Pijkeswegje. Ik was er een paar weken geleden,
waarschijnlijk voor het laatst. Aan de weg stond
het bord: Te Koop. In de advertentie werd
gesproken over een 'aan de rand van Goes op
een schitterende locatie gelegen woning'.
Makelaarsoverdrijving, zoals de volgende zin een
makelaarseufemisme is: 'De woning verkeert in
matige staat van onderhoud en dient verbouwd
te worden.'
Rasta en Mexx, de hondjes van de buren, begroetten
me uitbundig. Zou de buurman dan toch? Ik liep
door de verwilderde tuin en ging naar binnen,
met een sleutel die ik heb achtergehouden. Er
was niets veranderd sinds mijn verhuizing vijftien
maanden eerder. Ik herkende huiverend het toilet,
met de beugels, de andere aanpassingen, laatste
1U Od de Solex door Alaerië
