Richard Schilders als drukker van
'beuselinge lichtveerdighe liedekens'?
tJM.f EE!
Paul Aarssen
is oud-medewerker von de Zeeuwse Bibliotheek.
Hij publiceerde al eerder over Zeeuwse drukkers,
o.o. in de Encyclopedie van Zeeland,
en werkt aan een overzicht van
Zeeuwse drukkers en drukken tot 1700.
Bij de bijna vierhonderd drukwerken' die aan de
pers van de Middelburgse drukker Richard
Schilders kunnen worden toegeschreven, is er
geen dat aan bovenstaande kwalificatie voldoet.
Toch oordelen de heren Staten van Zeeland
in 1601 zó over zijn werk. Een merkwaardige
uitspraak. Des te meer omdat de verhouding
tussen de Staten en hun 'ordinaris drucker'
altijd voortreffelijk is geweest en zijn uitgaven
zonder uitzondering serieus zijn te noemen, al
waren ze qua politieke of religieuze opvatting
misschien niet altijd even correct. Wat kan de
reden geweest zijn voor deze laatdunkende
opmerking? De aanleiding was in elk geval een
klacht namens de Engelse koningin, waarbij
Schilders beschuldigd werd van het drukken of
verspreiden van een voor de Engelse kroon
nadelig boekje.
De drukker Schilders
Richard Schilders2, geboren circa 1 538 te
Edingen, ten zuiden van Brussel, wordt in 1 579
door de stad Middelburg aangesteld als stads
drukker. Daarvoor was hij als drukkersknecht
werkzaam geweest in Londen, waarheen hij in
1567 met zijn vrouw en twee kinderen was
gevlucht vanwege de godsdienstige beroerten in
zijn geboortestreek. Zijn eerste boekje verschijnt
in 1 580 en is daarmee het oudste Middelburgse
drukwerk dat tot nu bekend is.3 In 1583 wordt
hij officieel drukker van de Staten van Zeeland,
een functie die hij tot begin 1618 heeft uitge
oefend. In de bijna veertig jaar dat hij werkzaam
was, drukte hij, naast het overheidsdrukwerk als
plakkaten en ordonnanties, voornamelijk politieke
en religieuze geschriften van kleinere omvang.
In Middelburg was door de aanwezigheid van de
puriteinse vluchtelingen en de vestiging van de
Merchant Adventurers met hun eigen kerkelijke
gemeente, een bloeiende Engelse gemeenschap
ontstaan. Door zijn relaties in Engeland en zijn
kennis van het Engels was Schilders de aange
wezen persoon voor de Engelse bannelingen
om hun, soms controversiële, geschriften uit te
geven. Onder de door Schilders uitgegeven
auteurs komen dan ook namen voor als Robert
Browne, voorganger van de Engelse separatis
tische gemeente aan de Vismarkt in Middelburg;
Walter Travers, predikant van de Merchants
Adventurers te Antwerpen en zijn collega Thomas
Cartwright, later tot 1583 predikant in Middel
burg, beiden prominente voorstanders van het
Puritanisme; Henry Jacob, Dudley Fenner en
Hugh Broughton, allen kortere of langere tijd
voorgangers van de Engelse gemeente in Middel
burg. De laatste twee met respectievelijk veertien
en dertien uitgaven.
Een enkele maal waagde hij zich aan niet-theolo-
gische wetenschappelijke uitgaven, zoals onder
meer het traktaat over de Merchant Adventureres
van John Wheeler (1601), de Opera mineralia
van Isaac Hollandus (1600) en de Walcherse
flora Plantarum tum Patriarum van Casper
Pelletier (1610). Van zijn pers is ook de vermoe
delijk oudste Middelburgse veilingcatalogus van
de nagelaten bibliotheek van Antonie Taymont
(1606). Naast eigen uitgaven drukte hij ook
voor andere Middelburgse uitgevers als Barent
Langhenes en Adriaen vande Vivere.
In 1618 houdt hij op met drukken. Hij vraagt aan
de Staten om de jaarlijkse vergoeding van tien
ponden vlaams die hij geniet, om te zetten in
een levenslang pensioen. Dit wordt toegestaan,
maar in feite ten koste van zijn opvolger als
Statendrukker, Simon Moulert. Die zal geen ver
goeding krijgen zolang Schilders leeft! Bovendien
zal in het geval Moulert overlijdt of stopt met
drukken, een van de kinderen van Schilders voor
rang hebben bij een aanstelling als Statendrukker.
Een paar dagen nadat dit besluit is genomen
en Moulert is benoemd, denkt Schilders er waar
schijnlijk aan dat hij al een groot deel van de
plakkaten voor de jaarlijkse verpachting van de
generale middelen op voorhand heeft gedrukt.
Hij vraagt, en krijgt toestemming, ze voor dat
jaar alsnog te mogen leveren in plaats van de
nieuwe Statendrukker. Deze zaken geven wel aan
dat Schilders op goede voet stond met de Staten.
Richard Schilders
147
