Afrikanen in Zeeland,
Moren in Middelburg
Dienke Hondius
is historica en sociologe.
Momenteel is ze werkzaam als onderzoeker
en docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam,
de Vrije Universiteit Amsterdam en het Anne Frank Huis.
Ze werkte mee aan tentoonstellingen en
theaterprojecten.
M.m.v. Milushka Birge en Jeroen Blaak1
Zeeland, Afrika en Amerika hebben een langere
gemeenschappelijke geschiedenis dan men op
het eerste gezicht zou denken. Het is waar
schijnlijk dat in Zeeland eerder dan elders in
Nederland Afrikanen aan land zijn gekomen.
Hun verhalen zijn nog vrij onbekend. De ge
schiedenis van Zeeuwen in Afrika en Amerika
is gemakkelijker te traceren. Vanuit Zeeland
zijn in de zestiende eeuw al veel schepen naar
de Afrikaanse kusten getrokken. Zeeuwen en
Hollanders waren pioniers in de ruilhandel met
Afrikanen, maar ze waren niet de eerste Euro
peanen die in Afrika aan land gingen; doordat
het Iberisch schiereiland werd beheerst door
Moren, waren tussen Noord-Afrika en het hui
dige Portugal en Spanje al vroeger contacten.2
Zeeuwen en Hollanders volgden de Portugezen
en Spanjaarden in allerlei opzicht op.
De Zeeuwen en de Hollanders profiteerden van de
voorkennis van hun voorgangers over handels
contacten, havens, kaarten, routes en scheeps
bouw. De zeelieden vormden een ruig gezelschap
en de competitie leidde tot roof, moord en hevi
ge gevechten, met name aan de Braziliaanse, en
de Noord- en Westafrikaanse kusten.
Vanaf het einde van de zestiende eeuw wordt de
handel tussen Europa en Afrika intensiever.
De Europeanen vervoeren met hun schepen -
meestal als tussenhandelaren - allerlei goederen.
Afrikanen importeren bijvoorbeeld Marokkaanse
textiel en kleding via de Europeanen; uit Benin
brengen Europeanen kralen, katoen, palmolie en
luipaardvellen mee naar de Goudkust en hier
wordt uit de Nigerdelta, Senegal en Gambia door
Nederlandse en Engelse handelaren ook katoen
aan land gebracht. Uit India nemen Britse han
delaren Indiase katoen mee naar West-Afrika.
En Nederlandse handelaren brengen tabak uit
Brazilië naar Afrika.3
Er is niet onmiddellijk sprake van handel in slaven
door Zeeuwen. Het voorbeeld komt van Portu
gezen en Spanjaarden die slaven kopen van
Noord-Afrikaanse handelaren. Langs duizenden
kilometers lange slavenroutes vanuit Midden-
Afrika komen de slaven aan in wat nu Marokko,
Algerije, Libië, Tunesië en Egypte is. Het ging
daarbij nog niet om enorme aantallen, maar een
deel hiervan kwam wel in Portugal en Spanje
terecht. De eerste Afrikanen werken er onder
meer als bedienden, dansers en muzikanten. In
het Spaanse Sevilla en het Portugese Lagos en
Lissabon zijn hierdoor al in de vijftiende eeuw
donkere mannen en vrouwen geen ongewone
verschijning.
In de loop van de zestiende eeuw komen de eerste
Afrikanen als slaven of bedienden met hun eige
naren aan in de Nederlanden. De beroemde schil
der Albrecht Dürer reist in het begin van de zes
tiende eeuw rond in de Nederlanden. Hij raakt
goed bevriend met in Antwerpen wonende Portu
gezen, die hun koning daar vertegenwoordigen.
De Portugezen hebben zwarte slaven als bedien
den, en Dürer heeft die getekend, hl dezelfde
tijd tekent hij ook Zeeuwse boerinnen die hij
Afrikanen in Zeeland
13
