Zeeland 14.1
2 Zie bijvoorbeeld Ronald Segal, Islam's Black slaves: The
Other Black Diaspora. New York 2001 en James H. Sweet,
Recreating Africa: culture, kinship, and religion in the
African-Portuguese world, 1441-1770. Chapel Hill 2003.
3 David Northrup, Africa's Discovery of Europe, 1450-1850.
Oxford and New York 2002, ch.1, First Sights, Lasting
Impressions.
4 Afbeeldingen: 'Katharina', tekening in zilverstift van
Albrecht Dürer. Uffizi, Florence. 'Zeeuwse boerin in kleder
dracht, december 1520, Goes'. In: Albrecht Dürer, Dagboek
van zijn reis door de Nederlanden in 1520-1521. Ingeleid
en toegelicht door P.T.A. Swillens, Leiter-Nypels, Maas
tricht 1941. De gebruikte citaten zijn afkomstig uit deze
vertaling. Het origineel van de tekening van Katharina
bevindt zich in een schetsboek van Dürer, nu in het muse
um van Chantilly. 'Kopf eines Negers': tekening in houts
kool, Albrecht Dürer. Het origineel bevindt zich in Wenen,
Albertina. Zie ook Tentoonstellingscatalogus Dürer, uba
Ned 113 33.5 (P.C. Hoofdhuis), Amsterdam. Over deze
materie is overigens nog weinig gepubliceerd. Uitstekend
pionierswerk levert Marysa Otte, 'Somtijts een Moor':
De neger als bijfiguur op Nederlandse portretten in de
zeventiende en achttiende eeuw. Doctoraalscriptie Kunst
geschiedenis, artikel en catalogus: VU Amsterdam, 29 juni
1987.
5 Dat een vorm van ruilhandel tot in de negentiende eeuw
standhoudt, valt op te maken uit de archiefstukken, die in
Zeeland uit de achttiende eeuw ruimschoots bewaard zijn
gebleven. Slaven worden in kleine aantallen, vaak maar
een of enkele per eigenaar, gekocht voor allerlei goederen,
zo blijkt uit het archief van de Middelburgsche Commercie
Compagnie. Zie bijvoorbeeld: Lijst van 'slaven uit de hand
gekocht', op het schip Groot Prooijen, dat van Middelburg
naar Angola naar Suriname voer van 27 oktober 1747 tot
16 maart 1748. Deze lijst maakt duidelijk hoe steeds
slechts enkele slaven werden aangekocht. Kapitein
Hendrik van Rijen van dit schip en zijn bemanning ver
klaren na hun terugkeer dat ze de slaven hebben gekocht
voor wapens, kruit, messen en ijzeren staven, en dat ze
niet voor zichzelf gehandeld hebben. Zeeuws Archief,
Middelburg (za), Middelburgsche Commercie Compagnie
(mcc) 474. Een andere lijst van goederen waarvoor slaven
zijn aangekocht, van het schip Het Hof van Zeeland,
vermeldt veel textiel, sloten, kaurischelpen, messen, ketels,
staven, geweren, kleden, neusdoeken, kruit, drank, smeer
en een trompet. za, mcc 574.
6 za, Archief Staten van Zeeland, Notulenboeken,
15 november 1596.
7 Thornton, a.w., p. 434.
8 za, Archief Staten van Zeeland, Notulenboeken,
15 november 1596.
9 Linda Heywood en John Thornton, mondelinge mededeling
over lopend onderzoek, Boston University, november 2003.
Zie o.a. John Thornton, The African Experience of the
"20. and Odd Negroes" Arriving in Virginia in 1619',
William and Mary Quarterly, vol. 55, no. 3, p. 421-434.
10 Thornton, a.w.,
11 Thornton, a.w., p. 429.
12 Andrew Battell, 'The Strange Adventures of Andrew
Battel of Leigh in Essex'. In: Samuel Purchas, Purchas,
His Pilgrimes, London 1625; reprints 1901, 1967.
13 Thornton, a.w., p. 427.
14 Linda Heywood, e-mail aan auteur, 24 juni 2004
('Angolans [either from Kongo or some parts of the
Portuguese territory and its neighbours] were the most
likely source of a large number of Christians').
15 Engel Sluiter, 'New light on the "20. and Odd Negroes"
Arriving in Virginia, August 1619', William and Mary
Quarterly, vol. 54, no. 2, p. 395.
16 Sluiter, a.w., p. 397. De slaven waren ingeladen in Luanda,
totaal '350 slaves, large and small'. Na de overtocht
en een aanval van een Engels schip kwam het schip in
Jamaica aan met slechts 147 slaven, waarvan 24 'slave
boys he was forced to sell in Jamaica'. Er waren erg veel
doden.
17 Johanna Louise Kool-Blokland, De zorg gewogen. Zeven
eeuwen godshuizen in Middelburg. Dissertatie Universiteit
Tilburg 1990. Uitgave Kon. Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, Middelburg 1990, p. 86-87. Met dank
aan Roelof Koops die mij op deze bron wees.
18 Kool-Blokland, a.w., p. 127.
19 J.H. de Stoppelaar, Balthasar de Moucheron. Een bladzijde
uit de Nedertandsche Handetgeschiedenis tijdens den
Tachtigjarigen Oorlog. Den Haag 1901, p. 61-62.
20 Zie hierover Herman Obdeyn, Paolo de Mas et al, Geschie
denis van Marokko. Amsterdam 2002, o.a. p. 68 (waar de
auteurs de Moren 'Marokkanen' noemen), p. 232 e.v.
21 Zie o.a. J.C. de Marez Oyens, 'Het Oostersche Westen'.
In: De Gids, jrg. 72, vierde serie, 26e jaargang, Amsterdam
1908, p. 50-96, met name 74-75. De auteur spreekt
daar van 'een honderd Moorsche slaven, in 1604 van de
Spaansche galeien gevangen genomen'. Zij worden door
Pieter Maartensz. Coy, herkomstig van Schiedam, die in
1601 benoemd was als gecommitteerde der Verenigde
Gewesten, meegenomen, om ze aan de Sultan aan te bie
den, 'vrijen handel en verkeer en toegang tot de havens
van Barbarije voor de Nederlanders te bedingen, en trach
ten loslating te bekomen voor de talrijke Nederlanders
die in Marokko als slaaf verkocht zijn', p. 75. In hetzelfde
artikel noemt de auteur de 'zwarte galijen voor Antwer
pen, mitsgaders voor 't gat van Sluys' (p. 70). Met dank
aan Wantje Fritschy voor de verwijzingen naar bronnen
over de Marokkaanse geschiedenis.
22 Zie hierover H. de Castries, Sources inédites de Thistoire
du Maroc. Den Haag 1906-1923, meerdere delen, (in ub
Leiden). Zie ook Nationaal Archief, Liassen Barbarije
1596-1796.
23 Bijvoorbeeld in latere notulen van de Staten van Zeeland,
de Staten van Holland en de Staten-Generaal, tussen
1597 en 1605.
Afrikanen in Zeeland
23
