Jan J.B. Kuipers (red.): Sluimerend in slik.
Verdronken dorpen en verdronken land in zuid
west Nederland. Vlissingen, uitgeverij Den Boer/
De Ruiter, 2004. 120 blz., rijk geïllustreerd in
kleur, kaarten, literatuuropgave.
ISBN 90-74576-50-8. Prijs: 19,50
2004 was het jaar van de verdronken dorpen. Op
initiatief van journalist-historicus Kees Slager
startte een actie om ergens in Zeeland een monu
ment op te richten voor de vele nederzettingen,
die ooit in het Deltagebied zijn verdwenen als
gevolg van overstromingen. De Stichting Cultureel
Erfgoed Zeeland begon met een project 'Verdron
ken dorpen', waarvan dit boek het voorlopige
resultaat is.
In het boek worden de verdronken dorpen in breed
perspectief geplaatst. Het begint dan ook met
een hoofdstuk over verdronken dorpen langs de
gehele Noordzeekust. Hoewel er ook in andere
streken langs de Noordzee (Dollard, Noordfries
land) nederzettingen zijn verdronken, blijkt de
Delta op dit gebied toch met ruime voorsprong
kampioen te zijn. Niet minder dan 117 sinds de
Middeleeuwen verdronken nederzettingen konden
worden getraceerd. Het boek geeft hiervan een
rijk geïllustreerd en boeiend overzicht, waarbij de
nadruk uiteraard valt op de weinige plaatsen
waar daadwerkelijk opgravingen worden verricht.
De meeste verdronken nederzettingen zijn name
lijk in de loop der eeuwen in diepe geulen ver
dwenen, waardoor er weinig kans is dat de resten
ooit nog teruggevonden zullen worden. Hoogte
punten van deze opgravingen, met name in
Valkenisse en Nieuwlande, krijgen in het boek
alle aandacht.
Het hoogtepunt van deze publicatie is ongetwijfeld
de kaart van de verdronken kerkdorpen, samen
gesteld door Leida Goldschmitz-Wielinga, waarop
alle 117 verdronken plaatsen (bij benadering)
zijn aangegeven; zie figuur 1. De meest getroffen
gebieden blijken Noord-Beveland, het Verdronken
Land van Reimerswaal en West-Zeeuws-Vlaan-
deren te zijn. Uiteraard is over een aantal aange
geven plaatsen wel discussie mogelijk. Zo is de
dorpskern van Vinninghe nooit geïnundeerd
geweest. Westkapelle verdronk maar gedeeltelijk:
de huidige zeedijk loopt precies over de markt
van het oude stadje. En is Schoneveld wel echt
een dorp geweest?
Als ondergrond voor de kaart is de kaart van Zeeland
door Christiaan Sgrooten uit 1573 gebruikt. Dat
is geen gelukkige keus, omdat de aangegeven
plaatsen gedeeltelijk voor, gedeeltelijk na dat jaar
zijn verdronken. Het levert ook wat problemen
op voor de topografie. Op de kaart van Sgrooten
kont het eiland Wulpen nog voor, maar de
verdronken dorpen die op dit eiland hebben
gelegen, zijn ver in zee aangegeven. Dat komt
omdat bij de locatie van deze plaatsen is uitge
gaan van de (omstreden) Dampierre-kaarten,
waarop Wulpen veel groter staat getekend. Bij
deze locaties staat terecht een vraagteken.
Het boek is blijkbaar onder hoge druk tot stand
gekomen en dat heeft jammer genoeg geleid tot
nogal wat overlap met eerdere publicaties. Zo is
de kaart van de verdronken kerkdorpen onlangs
ook gepubliceerd in het boek Deltalandschap van
de Stichting Het Zeeuwse Landschap. Het hoofd
stuk over Valkenisse komt al grotendeels voor in
het in 1995 verschenen boek over dit dorp. De
bijdrage van Aad de Klerk over de 'gekrompen'
dorpen kennen we al uit zijn dissertatie en hoort
in dit kader ook eigenlijk niet thuis.
De vormgeving door Ramon de Nennie is zeer ver
zorgd, maar nogal nadrukkelijk door het over
vloedig gebruik van hard kobaltblauw (de huis
kleur van de Provincie). Vooral de vele in wit op
blauwe achtergrond gedrukte kaders maken de
vormgeving onrustig. Het had wel wat ingetoge
ner gekund.
Sluimerend in slik is bepaald niet het definitieve
boek over de verdronken dorpen. Het geeft eerder
een tussenstand van het onderzoek weer. Het
enthousiasme van de Verdronken-dorpenploeg
straalt er echter af. Kijk maar naar het laatste
hoofdstukje, van Leida Goldschmitz over de
vondst van haar leven: een deel van een middel
eeuws kaaksleetje, zoals we die van de schilde
rijen van Bruegel kennen.
Ad Beenhakker
72
Boekbesprekingen
