eTan
te gaan varen. Hulp kwam uit onverwachte hoek.
Datzelfde voorjaar ontving de Nederlandse rege
ring een uitnodiging voor deelname aan een
door Maury geïnitieerde internationale oceano-
grafische conferentie in Brussel. Janssen werd
afgevaardigd en de daar gemaakte afspraken
verplichtten de deelnemers tot nationale inspan
ningen, met als voorgehouden worst Maury's
Sailing Directions. Enslie, die zijn post behouden
had, zag de zeevaartafdeling liefst ondergebracht
bij een wetenschappelijke overheidsinstelling en
ondersteunde de oprichtingsplannen. Uiteindelijk
gaf ook Thorbeckes opvolger Van Reenen toe en
kwam het instituut daadwerkelijk tot stand.
Opmerkelijk genoeg meende ook Van Reenen te han
delen in de geest van zijn voorganger. Thorbecke
zelf beweerde achteraf dat hij nooit verder had
willen gaan dan subsidiëring. In zijn ogen was de
overheidsbemoeienis hier te ver doorgeschoten.
Hoe dit ook zij, op 31 januari 1854 was het knmi
een feit. Janssen kreeg de verantwoordelijkheid
voor de zeevaartkundige afdeling, Krecke voor de
landwaarnemingen. Buys Ballot kreeg de leiding
als onbezoldigd hoofddirecteur.
Figuur 3.
Het KNMI te Utrecht in 1856; steendruk door P.W. v.d. Weijer.
De wet
Concentreerde hij zich aanvankelijk louter op
periodieke schommelingen in de temperatuur op
één enkele lokatie, met het groeien van zijn net
werk betrok hij ook de ruimtelijke spreiding van
de meetwaarden in zijn onderzoek. Uit dergelijke
analyses ontstond de naar hem genoemde wet.
In de oorspronkelijke formulering, in 1857 gepre
senteerd voor de Koninklijke Akademie van
Wetenschappen is er niets dat ook maar in de
verte op een wetmatigheid wijst. Hij benadrukte
daar dat een groot drukverschil binnen Nederland
in de regel gepaard gaat met een krachtige wind.
Terloops voegt hij daaraan toe: 'De rigting was
of werd steeds Oostelijk (tusschen n.o. en z.o.),
als de stand hooger was te Groningen en te
Helder dan te Maastricht, en steeds West of
Zuidwest, als hij hooger was te Maastricht dan
te Helder, bijna zonder uitzondering.' Binnen
twee jaar was het verband gegeneraliseerd tot
de vorm waarin die thans wordt aangehaald:
'wanneer men zich stelt in de richting van het
drukverval met de hoogere druk achter zich,
komt de wind van links achter op het noordelijk
halfrond.' Naar spoedig bleek was deze wetmatig
heid vrijwel gelijktijdig - en zelfs iets eerder -
gepresenteerd door een Amerikaanse leeftijd-
