Boekbesprekingen
Mieke Vink-Sluis, 700 jaar Zonnehof. Een landhuis
te Bosch en Duin, 2005. 119 blz., 67 illustraties
in zwart-wit en kleur.
ISBN 90-6720370-x. Prijs 25,-
(incl. verzendkosten, te bestellen bij de auteur,
vinksluis@planet.nl). Uitgegeven met steun van
de Stichting Pieter Zeeman Fonds.
In 1905 liet professor Pieter Zeeman een buitenhuis
bouwen in Bosch en Duin, een buurtschap onder
Zeist. Het gezin bracht al enige jaren de zomers
door in pensions op de Utrechtse Heuvelrug. Met
het geld dat Zeeman ontving bij de Nobelprijs
die hein - samen met zijn leermeester Lorentz -
in 1902 was toegekend, kon een eigen zomer
verblijf worden verworven dat Zonnehof werd
gedoopt. Dit jaar bestaat villa Zonnehof honderd
jaar. Bij dit jubileum schreef de huidige bewoon
ster een boek waarin alle eigenaren en bewoners
van het pand de revue passeren. De familie
Zeeman neemt de meest prominente plaats in;
ze woonden er immers - zij het niet het hele jaar
door - tot 1943, het jaar waarin Pieter Zeeman
overleed.
Zonnehof was een van de eerste villa's die gebouwd
werden in het destijds desolate gebied met zand
verstuivingen in de driehoek Zeist-Bilthoven-Den
Dolder. Wie er ging wonen moest pioniersbloed
in de aderen hebben. Het is aardig om te lezen
hoe het met de energievoorziening in het in
fasen ontgonnen villapark Bosch en Duin was
gesteld. Kachels en open haarden werden ge
stookt op hout en kolen. Water werd uit een
Norton-pijpwel opgepompt en het afvalwater
verdween in zinkputten, die natuurlijk op enige
afstand van de Nortonwel moesten worden
gegraven. Verlichting vond plaats door middel
van een Benoid-luchtgastoestel met een gruwe
lijk ingewikkelde gebruiksaanwijzing; pas in
1917 zou Bosch en Duin op het elektriciteitsnet
worden aangesloten. Gas wordt nog tot 1938
in vaten aangevoerd. Zeeman, die in 1923 zijn
Laboratorium Physica in Amsterdam zou inrich
ten met de nieuwste technische snufjes, had er
kennelijk geen behoefte aan om van bepaalde
technieken ook in zijn privé-situatie gebruik te
maken. Wel verrichtte hij allerlei proeven, met
name met de zwaartekracht, in de kelder en in
Jt'
Figuur 1.
Pieter Zeeman.
de vestibule van Zonnehof. In 1917 schreef hij
daarover: 'Blijkbaar zijn in den veengrond van
Amsterdam trillingen met een periode van 300
of 400 seconden bijna nimmer ontbrekend.
Het was dus hopeloos om met de draaibalans in
Amsterdam te werken en ik besloot daarom
dezen zomer de proeven voort te zetten in den
kelder van een landhuis te Huis ter Heide. Zeer
aangenaam was mijne verrassing, toen ik daar
de meest volkomen stabiliteit van de balans kon
opmerken.' Zeeman ging hiermee door totdat in
1923 zijn nieuwe laboratorium in Amsterdam
gereedkwam waarin twee experimenteerlokalen
net zo trillingvrij waren als de kelder van
Zonnehof.
Na Zeemans overlijden bleven de erven Zeeman
eigenaar van Zonnehof. Het pand herbergde aan
het eind van de Tweede Wereldoorlog grote aan
tallen evacués en fungeerde daarna als kosthuis;
Boekbesprekingen
111
