g utllli
14.4
'Open de sluis': Siemon Reker
is bijzonder hoogleraar Groninger taal en cultuur
Ter Laan en Van Dale en hun aan <kRu dingen, hij doceen er o^een cursus over
Gronings: Kennismaking met een dialect: het Gronings.
r Sinds 1984 is hij streektaalfunctionaris
imposante erfenis in woordenboekland1 van de provincie Groningen.
Als K. ter Laan in het voorjaar van 1895 Hoofd der
School A wordt in Sluis, is dat achteraf bekeken
maar voor een korte periode. De gemeenteraad
benoemt hem half februari 1895 niet zomaar:
hij is drie weken tevoren uit een vergelijkend
examen als de onbetwiste nummer 1 tevoor
schijn gekomen en zo profiteert K. ter Laan -
Groninger maar op dat moment afkomstig uit
Arnhem - van alle aktes die hij de afgelopen
jaren heeft gehaald ondanks zijn jeugdige leef
tijd van 24 jaar. Hij verslaat daarmee niet
alleen Van Dale die jaren eerder iets minder
jong in deze functie benoemd was, maar in
concreto kandidaten uit Coevorden, Wieringe-
meer, Krommenie, Amsterdam, Harderwijk.2 Héél
Nederland wilde kennelijk wel hoofd worden in
Sluis, inclusief iemand uit de buurt als meester
De Graaf uit Sluiskil, die overigens eervol twee
de wordt. Schoolopzieners uit Middelburg en
Breskens houden toezicht op de examens in
rekenen, natuurkunde, opvoedkunde en zij kijken
vooral naar vertalingen van en naar de moderne
talen.
Op 12 februari 1895 kan burgemeester Hennequin
aan Ter Laan schrijven dat de gemeenteraad hem
benoemd heeft. Per 1 mei van dat jaar trekt hij in
de dienstwoning aan de Hoogstraat hier in Sluis,
naast de school. In de maand ervoor is hij in
Groningen getrouwd met zijn jeugdvriendin Ida
Groen, dus pal voor hun binnenlandse migratie
naar Zeeuws-Vlaanderen. Ze zijn er bij de inrich
ting mede geholpen door J.H. de Meerssemans -
als ik de kopie goed lees van de nota die deze
aan Ter Laan stuurde in juni van dat jaar. 25
gulden 59 vroeg deze voor van alles, maar het
grootste bedrag staat genoteerd voor het maken
van een boekenkast: 6,10. De totaalrekening
van 25,59 werd nog verhoogd met 19 cent
voor 'touw voor de vlag'. Het is mooi dat er
families zijn waar stukken bewaard worden.3
De Groninger Ter Laan kwam dus uit Arnhem waar
hij onderwijzer was op een Mulo-school. Geloof
het of niet, maar dat hij in Sluis belandde en niet
in Afrika, dat was in zekere zin toeval. Ter Laan
Figuur 1.
K. ter Laan (1871-1963).
kwam uit een familie van wat een keuterboer
heet: zijn ouders hadden het slecht, maar lieten
deze zoon desondanks zo veel mogelijk door
leren. Hij werd politiek links en wilde de maat
schappij verbeteren. Zo was hij onder meer
geporteerd voor de Vrijlandbeweging die aan het
eind van de 19de eeuw een betere wereld wilde
beginnen in Afrika - in Kenia woonden niet veel
negers en het klimaat was er aangenaam. Toen
eerste pogingen vanuit Duitsland mislukten, zag
Ter Laan er ook van af - links was hij, maar
pragmatisch tegelijk en zo werd het dus Sluis in
plaats van een plaats in de buurt van Nairobi.
Een kleine driejaar is Ter Laan dus in Sluis geweest.
Twee zoons zijn er geboren, Remco (1896) en
Geert (1897). Voor z'n familie heeft hij hier veel
gedaan: ik bedoel niet alleen dat hier die twee
zoons geboren werden, maar ook dat hij zijn
broer Jan meebracht en z'n zus Regien over liet
komen. Jan werd hier dank zij zijn oudere broer
onderwijzer, zijn zus kwam later ook inwonen en
een zwager werd hier kwekeling van Ter Laan.
Zo steunde hij de lokale middenstand, maar hij
stuurde als een gastarbeider avant le mot ook
regelmatig geld naar zijn ouders in Slochteren die
dus behoeftig waren, zoals dat toen nog heette.
Ze woonden bovenop het gas, maar dat wisten
ze toen nog niet. Ter Laan deelde al met al graag
en was in dat opzicht dus het prototype van een
onderwijsman - ik ken geen beroep waar mede
delen zo centraal staat als in die sector.
In de familie heerst de opvatting dat het onderwijs
kundig zeer goed liep in Sluis ten tijde van Ter
Laan - de school bloeide, Ter Laan gaf avond
lessen, moderniseerde het onderwijs en begon
met schoolreisjes naar Brugge, liet leerlingen op
zondag planten zoeken in de duinen en het ver
haal gaat dat er vanuit Cadzand vragen kwamen
om ook voor mensen daar onderwijs door Ter
Laan te organiseren. Het afscheid moet roerend
geweest zijn - maar, er is echt een maar: als
iemand van u de notulen van de raadsvergade
ring van 15 oktober 1897 bekijkt, dan ziet deze
iets raars bij het agendapunt dat gaat over Ter
Laans ontslagaanvraag per 1 januari. Het raadslid
Koksma wil graag dat het ontslag verleend wordt
onder dankbetuiging voor Ter Laans verdienste-
'Open de sluis': Ter Laan en Van Dale
137