Genootschapsverzamelingen
Gravure van het stadhuis van
Middelburg door Pieter Bast
I.H. Vogel-Wessels Boer
Het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen heeft in 1978 de historisch-topogra-
fische atlas Zelandia 11lustrata aan het Rijks
archief in Zeeland, nu opgegaan in het Zeeuws
Archief, in beheer gegeven. De atlas viel toen
ongeveer uiteen in drie delen: het door Linger
gecatalogiseerde deel, de aanwinsten en tot
slot de 'dubbelen'. Sinds enige tijd zijn de heer
Smallegange en ondergetekende, conservatoren
van de Zelandia 11lustrata, bezig de laden met
dubbelen door te lopen om te bezien of het
inderdaad om dubbelen gaat, dan wel of er ook
ander materiaal tussen zit. Het blijkt dat het
merendeel van de dubbelen is opgenomen in de
atlas, maar er zitten prenten tussen die afwij
ken van de opgenomen afbeeldingen. Soms is
het een kleine afwijking maar meestal gaat het
om een andere uitgave. Zo kwam er een afdruk
te voorschijn van een gravure van het stadhuis
van Middelburg door Pieter Bast, in 1841 op
nieuw afgedrukt. Dit riep vragen op omtrent
de gebruikte koperplaat: wie was de eigenaar
daarvan en wat is er sindsdien mee gebeurd.
Pieter Bast
Over het leven van Pieter Bast, tekenaar, plaat
snijder en cartograaf, is niet veel bekend.' Hij
werd rond I 570 te Antwerpen geboren en op
17 maart 1605 te Leiden begraven. Bast emi
greerde, alleen of met zijn familie rond 1580-
1590 uit geloofsoverwegingen naar de Noorde
lijke Nederlanden. Zijn vroegst bekende werk zijn
drie gravures van Middelburg: een plattegrond,
een panorama en het stadhuis. Hij moet dus
enige tijd in Middelburg geweest zijn. Door het
verloren gaan van het stadsarchief bij het bom
bardement van Middelburg in 1940 is hierover
nauwelijks iets terug te vinden. Alleen dat Pieter
Bast in 1594 twintig pond Vlaams van het stads
bestuur heeft ontvangen 'over het snijden in
rood koper der stadt ende het stadhuys' en dat
de stad in hetzelfde jaar acht pond Vlaams en
zes pond Vlaams uitgaf voor de aankoop van
rood koper 'om daer inne te snijden de stadt en
het stadthuys'.2 Lang zal Bast niet in Middelburg
gebleven zijn want in 1595 sloot hij een contract
met de stadsregering van Dordrecht om een
panorama, bestaande uit drie bladen, van deze
stad te maken. Zijn omvangrijkste en wellicht
bekendste cartografische werk is een uit vier bla
den bestaand panorama van Amsterdam dat van
1597 tot 1599 uitkwam. Volgens Pieters broer
Joost, die in Amsterdam woonde, verbleef Pieter
in 1598 in Emden. Van deze stad verscheen in
1 599 een plattegrond en een profiel.
Rond 1600 zal Bast zich in Leiden hebben opgehou
den. In dat jaar verschijnt eT van zijn hand een
plattegrond van deze stad en een jaar later een
profiel. Bovendien gaat hij in 1601 in deze stad
in ondertrouw. Dat hij tot die tijd waarschijnlijk
geen vaste woonplaats heeft gehad, kan worden
opgemaakt uit de volgende zinsnede in het
ondertrouwregister 'Pieter Jacobsz. Bast, plaat
snijder, jonggezel van Antwerpen'. Het daaropvol
gende jaar koopt hij te Leiden een huis waar hij
in 1605 overlijdt.
Bast heeft ook plattegronden en profielen gemaakt
van de steden Oldenburg 1598, Franeker platte
grond en profiel 1598 en van Leeuwarden een
profiel 1602 en een plattegrond 1603. Naast de
nauwkeurige stadsplattegronden en profielen,
waarmee Bast vooral bekendheid verwierf, heeft
hij negen gravures van roemrijke militaire daden
van prins Maurits gemaakt en een reeks van zes
landschappen met bijbelse figuren, met op de
achtergrond onder andere afbeeldingen van de
steden Middelburg en Veere.
Het stadhuis te Middelburg
Het stadhuis te Middelburg in combinatie met
een vlees- en lakenhal, gelegen aan de noord
zijde van de Markt, kent een lange bouwge
schiedenis. Aan het gebouw is een gotisch en
een classicistisch gedeelte te onderscheiden.
De eerste steen van het gotische gedeelte werd
in 1452 gelegd. Bij de verscheidene bouwfasen
en verbouwingen in de vijftiende en zestiende
eeuw zijn onder anderen acht leden van de
familie Keldermans betrokken geweest. Met de
bouw van het classicistische deel, gelegen langs
de Noordstraat, werd een begin gemaakt in
1670. Toen men met de bouw van het stadhuis
begon, was de Markt aanzienlijk kleiner. Op het
zuidelijke deel van de huidige Markt stond de
160
Genootschapsverzamelingen
